Dustin Hoffman: een vlijtige tachtiger die allesbehalve aan zijn pensioen denkt

Dustin Hoffman brak door in het Hollywood van de jaren zestig op het moment dat het oude studiosysteem er op de schop ging en plaats ruimde voor New Hollywood, een beweging van een nieuwe generatie filmmakers die op zoek ging naar een nieuwe, meer vrije manier van film maken. Een van de exponenten van die door de culturele revolutie geïnspirteerde beweging was Mike Nichols. De gewezen theaterregisseur werd na zijn baanbrekende film ‘Who’s Afraid of Virginia Woolf?’ zelfs uitgeroepen tot de nieuwe Orson Welles. En het was Nichols die Hoffman zijn eerste echte kans gaf als filmacteur met ‘The Graduate’ (1967), een geweldige satire over de generatiekloof.

Hoffman speelt de rol van Benjamin Braddock, een verwarde, pas aan de universiteit afgestudeerde jongeman die valt voor een oudere, getrouwde vrouw (Anne Bancroft). Het leidde meteen tot Hoffmans doorbraak in Hollywood, al was Hoffman op dat moment een vat vol twijfels. De acteur worstelde met zijn uiterlijk (Hoffman heeft een stevige neus) en twijfelde aan zichzelf, ook omdat hij zich met zijn 30 jaar eerst te oud vond voor de rol. Bovendien was Hoffman een typisch product van de New Yorkse Lee Strasberg-school, een van de belangrijkste promotoren van method acting – Hoffman werd in het begin van zijn carrière niet voor niets een “screen changeling” genoemd, een acteur die er niet alleen van film tot film anders uitzag, maar zelfs van scène tot scène. Net Hoffmans talent voor improvisatie en al of niet gespeelde onhandigheid overtuigde Nichols om hem voor de rol te casten. Een gok die goed uitdraaide, want 'The Gruaduate' leverde Hoffman een Oscarnominatie als Beste Acteur op.

Hoffman had het in het begin moeilijk met die nieuwe sterrenstatus. Meer nog: aan de vertolking van Benjamin Braddock hield hij uiteindelijk slechts 4.000 dollar over, de reden waarom hij in zijn woonplaats New York ook een werkloosheidsuitkering aanvroeg. Wie nu dacht dat Hoffman zich op makkelijke, vet betaalde filmprojecten zou gaan storten waarin hij innemende types zou vertolken, heeft het mis. In ‘Midnight Cowboy’ (1969) kruipt hij in de huid van Ratso Rizzo, een zowel afstotende als charmante New Yorkse oplichter. De film volgt Joe Buck (Jon Voight), een jonge Texaan die het in de Big Apple verkleed als een rodeo-cowboy als mannelijke prostituee wil proberen. Als dat plan op niets uitdraait, begint hij een vreemde zakenrelatie met de kleine crimineel Rizzo. Terwijl gigolo Buck en zijn manager Rizzo een vriendschapsband ontwikkelen, wordt Rizzo’s gezondheid evenwel steeds slechter. Hoffmans vertolking leverde hem een tweede Oscarnominatie op en het zijn net de tegenstrijdheden in Rizzo's karakter, prachtig vertolkt door de acteur, die het personage zo fascinerend maken. 

Sam Peckinpahs psychologische thriller ‘Straw Dogs’ (1971) is beslist een van Hoffmans meest controversiële films uit zijn beginjaren als acteur. Die controverse was vooral te danken aan de nieuwe kijk op geweld en twee onverbloemde verkrachtingsscènes. Hoffman is David Summer, een Amerikaanse wiskundeleraar die samen met zijn jonge vrouw Amy (Susan George) terugkeert naar haar geboortestreek in het zuidwesten van Engeland. Net in die idyllische landelijke omgeving wordt Summer op de proef gesteld wanneer enkele brutale locals er hun huis bedreigen omdat ze hem maar een doetje vinden en het moeilijk hebben met het feit dat een van hen met een buitenstaander is getrouwd.

Peckinpah, zijn bijnaam was niets voor niets Bloody Sam, zag zijn film vooral als een reflectie over het barbaarse geweld en de primitieve woede die volgens hem in ons allemaal schuilen. Maar critici beschuldigden hem van het verheerlijken en erotiseren van verkrachting en van misogyn sadisme en mannelijk chauvinisme. Hoffman zag zijn personage dan weer als iemand die het geweld onbewust opzettelijk uitlokt, waarbij zijn moorddadige uitbarsting de verschijning van zijn ware zelf was, al werd die mening niet gedeeld door Peckinpah.

In 1976 draaide Hoffman twee paranoiathrillers die in geen enkel overzicht van de Amerikaanse films over die periode ontbreken: ‘All the President’s Men’ en ‘Marathon Man’. In ‘All the President’s Men’, ook wel omschreven als ‘the thinking man’s Jaws’ omdat Spielbergs blockbuster in datzelfde jaar uitkwam, zoomt regisseur Alan J. Pakula in op het fameuze Watergateschandaal. De film is een nauwgezette reconstructie van het waargebeurde onderzoek van The Washington Post-verslaggevers Carl Bernstein en Bob Woodward (Dustin Hoffman en Robert Redford) naar de link tussen de inbraak in het hoofdkantoor van de Democratische Partij en het Witte Huis waar Nixon de plak zwaait. Redford was erg betrokken bij de film omdat hij ook als producent optrad, maar Hoffmans performance in deze film die de kijk van het publiek op de journalistiek sterk zou veranderen, is even complex als diepgaand.

Voor ‘Marathon Man’, eveneens gebaseerd op een briljant script van William Goldman, werkte Hoffman dan weer opnieuw samen met 'Midnight Cowboy'-regisseur John Schlesinger. In deze ijselijke thriller is Hoffman te zien als Babe, een student die zich aan het trainen is om aan de marathon van New York deel te nemen. Zijn leven verandert in een helse nachtmerrie wanneer hij verstrikt raakt in een jacht op nazi-diamanten. De film is memorabel omwille van een akelige martelscène waarin een gewezen nazikampdokter (rol van Laurence Olivier) Babe letterlijk aan de tand voelt, omdat hij meer informatie van hem wil. Maar blijkbaar liepen ook op de set de spanningen tussen de twee topacteurs op. Olivier was immers een klassiek geschoolde acteur. Toen hij het op de heupen kreeg van Hoffmans method acting en het daarbij horende accurate inlevingsvermogen beet hij hem sarcastisch toe: “Try acting… it’s much easier!.”

Dustin Hoffman sloot de jaren zeventig af met de vertolking van een alleenstaande vader in het scheidingsdrama annex tranentrekker ‘Kramer vs. Kramer’. De film, goed voor Hoffmans eerste Oscar als Beste Acteur, zorgde vreemd genoeg voor een heuse ommekeer in de carrière van de acteur, want ‘Kramer vs. Kramer’ luidde de commercieel succesvolste maar ook minst interessante periode van Hoffman als acteur in.

In ‘Tootsie’ (1982) trekt Hoffman vrouwenkleren aan om de rol van Michael Dorsey/Dorothy te vertolken, een werkloze New Yorkse acteur die zich vermomt als vrouw om deel te nemen aan een auditie. Hij wint de auditie en het personage blijkt zo populair dat hij nu gedwongen wordt om nog een tijdje langer als Dorothy door het leven te gaan. Deze travestiekomedie, in een regie van Sydney Pollack, vermeed de voor de hand liggende valkuilen van de farce en stelde, in een pre-MeToo-tijdperk, een aantal pertinente vragen over de rol van de vrouw in zowel de showbizz als de maatschappij. Maar Hoffman is er ook niet om verlegen om de spot te drijven met zijn eigen method acting-aanpak. Zo vertelt Hoffman in de film tegen zijn agent dat hij weigert om te gaan zitten als hij een tomaat moet spelen. “I’m a tomato! A tomato doesn’t sit!”, klinkt het.

‘Rain Man’ (1988) is dan weer een eigenzinnige roadmovie annex buddy-film of bromance, een waarin een zelfzuchtige autodealer (Tom Cruise) ontdekt dat hij een autistische broer heeft die al het fortuin van hun vader heeft geërfd. Hoffman won zijn tweede Oscar-beeldje voor zijn vertolking van de autistische Raymond, en zijn performance is geestig ook al ligt het showachtige aspect ervan er vingerdik op.

In de jaren die volgen heeft Hoffman het moeilijk om nog geschikte rollen te vinden, met uitzondering van ‘Wag the Dog' (1997) waarvoor hij zich voor zijn rol baseerde op zijn vader, een handelsreiziger. In 2011 debuteerde hij zelfs als regisseur met “Quartet”, een goed onthaald drama dat zich afspeelt in een tehuis voor gepensioneerde operazangeressen. En binnenkort zou hij ook te zien moeten zijn in het familiedrama ‘As They Made Us’ en aan de zijde van zijn zoon Jake in ‘Sam & Kate’. Want Hoffman die op pensioen gaat: schrijf dat maar op je buik. Enkele jaren geleden brak hij zelfs abrupt een interview af toen een Brits journalist hem vroeg of hij al aan zijn pensioen dacht.