Aangrijpende documentaire over creativiteit in concentratiekampen in ‘Kunst achter prikkeldraad’ op NPO2

Hoewel je na het lezen van geschiedenisboeken en andere documentaires over de Tweede Wereldoorlog niet zou denken dat er in concentratiekampen mooie dingen gebeurden, slagen de producenten van deze reeks er toch in om aan te tonen hoe de gevangenen hun weinige vrije tijd invulden. Schrijver en journalist Frank Westerman en regisseur Manfred van Eijk trokken voor deze reeks van West- naar Oost Europa. Op hun reis bezoeken ze plekken van voormalige concentratiekampen in Nederland, Duitsland, Oostenrijk en Tsjechië. Het einde van hun aangrijpende maar bijzondere reis ligt in Polen, in Auschwitz, het grootste concentratiekamp uit de verschrikkelijke oorlog. 

Deze Nederlandse documentaire maakt de kijker duidelijk dat gevangenen in de concentratiekampen enerzijds inderdaad te maken kregen met geweld, honger, ellende en dood. Maar anderzijds tonen Westerman en van Eijk hoe deze mensen hun creativiteit gebruikten in hun vrije tijd. De gevangenen schilderden, ze maakten muziek, speelden toneel en schreven gedichten. Als je dat even goed bekijkt, herken je in die kunstwerken vooral emoties als hoop, troost en ongeloof.

Startpunt van de reis van beide programmamakers is Kamp Vught. Daar zat ook de grootvader van Frank Westerman gevangen. Uiteindelijk komt de kijker van ‘Kunst achter prikkeldraad’ aan de hand van rekwisieten en anekdotes te weten wat voor schatten de gevangenen konden maken. Zo vinden de programmamakers een poppetje, gemaakt door ene Riek Snel. Uit de reeks blijkt dat die dat poppetje maakte voor zijn vriendin. Aan de hand van deze verhalen konden de gevangenen toch nog iets mooi in hun leven maken. 

Verder gaan de presentatoren langs in het kamp van Buchenwald. Daar zaten zo’n 3.300 Nederlandse mensen gevangen. In dat kamp speelde muziek een erg belangrijke rol en Westerman en van Eijk proberen in deze documentairereeks te achterhalen waarom de Duitsers zo sterk inzetten op muziek. Voorts gaat het duo ook langs in Theresienstadt. Daar tonen ze aan hoe de Duitsers kunst van gevangenen gebruikten als propaganda. De mensen uit het kamp werden daar zelfs gedood wanneer ze onvoldoende creativiteit toonden. Deze verhalen staan in groot contrast met wat er eerder al over concentratiekampen werd geschreven. Hoewel het op het eerste zicht onmogelijk lijkt, brengt deze reeks alsnog mooie elementen uit de oorlog aan bod.

Bekijk ‘Kunst achter prikkeldraad’ vanaf maandag 16 mei drie dagen lang om 22u30 op NPO2 of waar je ook bent via Pickx.be of de Proximus Pickx-app. Niet gezien? Geen zorgen, met TV Replay bekijk je het programma tot 36 uur later en via de site of de app tot 7 dagen later wanneer jij wil.