Sterallures: Justin Gatlin, de vergulde paria

De atleet Justin Gatlin laat niemand onberoerd. Zijn parcours, fouten en verwezenlijkingen zijn spraakmakend, om niet te zeggen: sensationeel.

Gatlin groeide op in Florida, tot hij op een dag een sportbeurs kreeg voor de universiteit van Tennessee. Al snel werd zijn talent voor de 100 meter sprint opgemerkt: hij zei het hordelopen vaarwel om zich toe te leggen op de sprint. Op de universitaire kampioenschappen blonk hij steevast uit: in 2001 domineerde de universiteit van Tennessee dankzij Gatlin. In Eugene won Gatlin de 100 meter in 10”08 en de 200 meter in 20”11: een dubbelslag waar sinds 1976 niemand meer in geslaagd was. In twee jaar tijd won hij zes universitaire titels, waarna hij besloot om het professionele circuit op te gaan. Hij was toen net twintig. Twee jaar later kroonde hij zich tot olympisch kampioen.

Hij liep tijdens zijn hardloopcarrière letterlijk in de schaduw van sprintkoning Usain Bolt, maar slaagde er desondanks regelmatig in om de schijnwerpers naar zich toe te trekken – zowel in positieve als negatieve zin. Op 5 augustus 2017 liep Gatlin op het WK in Londen de 100 meter – het koninginnennummer – in 9”92: een eerder matige chrono, ware het niet dat de Amerikaan op dat moment 35 jaar oud was. Hij was meteen de oudste wereldkampioen op de 100 meter ooit en was met zijn tijd sneller dan zijn landgenoot Christian Coleman en de afscheidnemende Bolt. Het publiek trakteerde de kersverse wereldkampioen op een striemend fluitconcert.

Dertien jaar eerder had de atleet zich tot olympisch kampioen gekroond op de 100m tijdens de Zomerspelen in Athene. Een jaar later werd hij wereldkampioen op de 100 én 200 meter. De toekomst leek hem toe te lachen.

“Je verdient dit niet, je hebt een goed hart.” Dat fluisterde Bolt zijn rivaal Gatlin toe wanneer die laatste voor de zoveelste keer uitgejouwd werd. De reputatie van ‘bad boy’ werd in stand gehouden door de pers, die Gatlin telkens op zijn dopingverleden wees. “De sensatiepers heeft van mij een ‘bad boy’ gemaakt en van Usain een held”, aldus Gatlin op de avond van zijn triomf in Londen. “Ik ben gestraft geweest, maar nu ben ik zuiver op de graat.”

Op 29 juli 2006 raakte bekend dat Gatlin in april, bij een wedstrijd in Lawrence, Kansas, op dopinggebruik was betrapt. Hij had een te hoge testosteronwaarde. In 2001 werd hij als junior al eens betrapt op het gebruik van amfetamines en geschorst. Gatlin gaf toe dat de dopingtest positief was uitgevallen, maar ontkende zelf elke vorm van schuld.

Hij werd slechts voor acht jaar geschorst, omdat hij beloofde mee te zullen werken aan de anti-dopinginspanningen van de USADA en vanwege de twijfel die rond zijn vorige overtreding hing. Zijn evenaring van het wereldrecord, gelopen op 12 mei 2006 in Doha, werd uit de recordboeken geschrapt. In 2008 raakte bekend dat de schorsing van Gatlin was teruggebracht van acht naar vier jaar na een hoger beroep.

Van zodra het nieuws over zijn positieve dopingcontrole bekend raakte, trok Gatlin naar het ouderlijke huis in Florida, waar hij zich verschanste onder de vleugels van zijn ouders. Vier jaar lang hield Gatlin zich zo goed en zo kwaad mogelijk bezig. Maar de verveling en de schandaalsfeer rond zijn persoon eisten hun tol: hij kwam tot op de rand van zelfdoding.

Gatlin bleef trainen en werd financieel ondersteund door zijn ouders. Hij kwam wat kilo’s aan en ging eind 2006 zelfs testen bij American footballteam Houston Texas. Hij zou er nooit spelen. Ook bij de Tampa Bay Buccaneers, waar hij daarna zijn geluk beproefde, zou het niet lukken. De schorsing liep in 2010 af.

Na zijn schorsing liep hij ‘proper’, maar het grote publiek bleef het sentiment koesteren dat Gatlin niet deugde. De Amerikaan slaagde er nooit écht in om zijn naam te zuiveren – hoezeer hij ook probeerde. Hij leek voor eeuwig gebrandmerkt. Gekruisigd door pers en publiek.

Na zijn verrijzenis vond Gatlin dat de tijd rijp was voor excuses. “Als ze officiële excuses willen, krijgen ze die: sorry, sorry”, zei Gatlin na zijn Londense triomf. “Ik verontschuldig me voor al mijn verwerpelijke daden en het slechte imago dat ik deze sport bezorgd heb. Ik ben dol op sport, en dat is waarom ik mij weer op het sprinten heb gestort. Ik heb hard moeten zwoegen om mijn schuld in te lossen.”

Zelfs na zijn publiekelijk mea culpa zou Gatlin nooit in de gratie van het publiek vallen. Te meer omdat Bolt nu het rijk van de sprintnummers domineerde. Na zijn bronzen olympische plak in Londen in 2012 kaapte Gatlin vier jaar later het zilver weg in Rio. Zelfde verhaal op de wereldkampioenschappen: zilver in Moskou in 2013 en zilver in Peking in 2015. Gatlin was gedegradeerd tot een meeloper aan de top, die niet langer aanspraak maakte op goud.

Op zijn 32ste, in de herfst van zijn carrière, vond Gatlin zijn tweede adem. Hij liep sneller dan ooit. In 2015 liep hij tijdens een Diamond Leaguewedstrijd in Doha de snelste 100m uit zijn carrière: 9”74. Zijn toenmalige concurrent Asafa Powell dacht er het zijne van: “Terugkeren op het hoogste niveau en een nieuw persoonlijk record vestigen: dat is toch verrassend. Zeker op de eerste wedstrijd van het seizoen.” In de finale van de 100 meter op het WK in Peking, enkele maanden later, liep enkel zijn aartsrivaal Usain Bolt sneller dan Gatlin. Zelfde verhaal op de Olympische Spelen in Rio, om zich in 2017 een tweede keer tot wereldkampioen op de 100 meter te kronen. Het orgelpunt op zijn comeback.

Anno 2020 probeerde de 39-jarige Gatlin om de oudste man ooit te worden die een medaille wint op een olympische 100 meter. Op de 2020 US Olympic Trials finishte Gatlin als derde in de halve finales en stootte zo door naar de finale van de kwalificaties voor de Spelen in Tokio. Maar in volle finale liep hij een hamstringblessure op, waardoor hij kon fluiten naar zijn olympisch ticket. Anno 2021, op een zucht van zijn 40ste verjaardag, is de carrière van topsprinter Justin Gatlin nog steeds niet ten einde…

Fan van deze rubriek? Ontdek het verhaal van Novak Djokovic, van kind in een bommenregen tot wereldtennisser.