De geboorte van de Tour: van pr-stunt naar wereldmonument

Sport | Covid-19 rommelde met de wieleragenda, en ook de Tour de France ontsnapte niet aan de grillen van het virus. Maar het engelengeduld van wielerliefhebbers wordt binnenkort beloond, want op 29 augustus is het zover: de grand départ van de 107e Tour de France in Nice. Als opwarmertje serveert Proximus Pickx het geboorteverhaal van ’s werelds bekendste rittenkoers.

Door Pickx

Gepubliceerd op 24.08.20

2min

We schrijven 18 juli 1903. De Franse coureur Maurice Garin fietst zich de geschiedenisboeken in als de allereerste winnaar van de Tour. Hij legde de 2.428 voorgeschotelde kilometers, onderverdeeld in zes etappes variërend van 268 tot 471 km, af in een tijd van 18 uur en 9 minuten, en was daarmee de snelste van 21 deelnemers.

De ontstaansgeschiedenis van deze nieuwgeboren wielerronde begint in 1894, toen de Dreyfus-affaire losbarstte in Frankrijk. De veroordeling van de officier wegens hoogverraad ten aanzien van de Franse staat verdeelde het land. Als hoofdredacteur van Le Vélo, de belangrijkste sportkrant van die tijd, wierp Pierre Giffard zich openlijk op als een fervente "dreyfusard"; een sympathisant van de veroordeelde officier. Die houding was een doorn in het oog van zijn geldschieters: fiets- en auto-industriëlen die adverteerden in de krant.

Krantenoorlog

Een van die misnoegde geldschieters was graaf Jules-Albert de Dion, een overtuigd anti-dreyfusard die zijn handen meteen aftrok van de krant. In 1900 richtte hij een concurrerende sportkrant op, L'Auto-Vélo, met als doel om zijn grote rivaal ten gronde te richten. Op de post van hoofdredacteur zette hij oud-wielerkampioen Henri Desgrange neer. Maar de nieuwe krant kwam moeizaam van de grond. Hij kreunde onder de concurrentie van zijn gereputeerde rivaal en slaagde er niet in om een significant marktaandeel te veroveren.

Het ging van kwaad naar erger toen Dion zijn krant in 1903 moest hernoemen naar L’Auto, als gevolg van een rechtszaak aangespannen door de directeur van Vélo. De naamswijziging was een opdoffer die de verkoop dreigde te hypothekeren, vermits de wielersport toen al door veel liefhebbers gevolgd werd.

Géo Lefèvre, een medewerker van Desgrange, kwam met een reddingsplan op de proppen. Hij stelde aan zijn hoofdredacteur voor om een wielerwedstrijd te organiseren die het hele land zou bestrijken, om zo de krantenverkoop aan te zwengelen. Desgrange reageerde sceptisch, maar gaf na wat vijven en zessen toch groen licht voor dit megalomane project. Op 19 januari 1903 publiceerde L’Auto een annonce die plechtig de geboorte bekendmaakte van “een van de grootste wielerproeven ooit”: de Tour de France.

De belangstelling van het Franse volk voor deze pionierskoers werd zoetjesaan aangewakkerd in de aanloop naar de start enkele maanden later, in juli. Het plan leek te slagen: de verkoop van L’Auto ging gestaag de hoogte in ten koste van Vélo, die amper een jaar later al opgedoekt werd.

De triomf van Henri Desgrange

Het grote avontuur die de Tour de France heette kon officieel van start gaan. Van 1 tot 19 juli vergaapte Frankrijk zich aan de troep dappere pedaalridders die startende vanuit Parijs de grootste Franse steden aandeden, zoals Lyon, Marseille, Toulouse, Bordeaux en Nantes. Sportjournalisten brachten bevlogen verslag uit van de Grande Boucle, die met zijn heroïsche dramatiek bewondering opwekte bij jong en oud. De gok van Desgrange pakte geweldig uit: hij had het exclusiviteitsrecht op de uitgebreide verslaggeving van alle ritten, en zijn krant werd dan ook verslonden.

Ondanks beschuldigingen van valsspelerij, herhaaldelijk en fel gecontesteerd gemorrel aan het reglement en geweld tegenover de deelnemers, kreeg de rittenkoers het jaar nadien een tweede editie. Door de jaren heen groeide de ronde uit tot één van de populairste sportevenementen in Frankrijk en het buitenland, die enkel tijdens de twee Wereldoorlogen geen editie kende.

In 1919 reanimeert Desgrange zijn geesteskind na vijf Tourloze jaren. Hij introduceert meer kleur in het peloton met de invoering van de fameuze gele trui, zodat toeschouwers de leider van het algemeen klassement beter zouden kunnen spotten tussen de andere deelnemers. De kleur van het oersymbool van de Tour is niet toevallig gekozen: de krant L’Auto werd namelijk gedrukt op… jawel, geel papier.