Filmlexicon: de voice-over

Voordat we het over voice-overs hebben, is het belangrijk om te begrijpen wat filmmakers bedoelen met een voice-in. Als je in een film een personage in beeld ziet spreken en je hoort zijn stem, dan is het een voice-in. De voice-over, daarentegen, is een verteller. Het is een stem die je hoort zonder dat je het personage in beeld ziet spreken. Zijn rol is om de scène objectief uit te leggen of om te verduidelijken hoe het personage dat in beeld is dat moment ervaart. De voice-over kan dus gezien worden als een getuige van de film of als een stem in de film.
 
Er zijn dus twee soorten voice-over. Ten eerste kan het de stem van een van de personages in de film zijn, vaak de stem van het hoofdpersonage. De toeschouwer heeft hem vaak al gezien of zal hem tijdens het verhaal ontmoeten. In dat geval hebben we het over een personage dat zich in de diegesis bevindt. Hij maakt deel uit van het verhaal en alles wordt door zijn ogen gezien. Het tweede type voice-over is dat van de gezichtsloze verteller die zich buiten de diegesis bevindt en mogelijk alwetend en alomtegenwoordig is. Hij kan expliciet ingrijpen, door middel van commentaar, of impliciet, door zijn aanwezigheid te manifesteren door middel van aanwijzingen.
 

Flashback en voice-over zijn twee processen die vaak samen worden gebruikt. Voor het overgrote deel van de cinematografische methodes is "Citizen Kane" een voorloper van de filmgeschiedenis. Orson Welles gebruikte een groot aantal technische innovaties, met name het gebruik van voice-over. In de meeste van zijn werken heeft de voice-over de vorm van een alwetende en ironische verteller.
 
Het script is ook vernieuwend. De film begint met de dood van Kane, het hoofdpersonage en een uiterst rijke krantenuitgever, waardoor het ene omgekeerd verhaal wordt. Kane sterft terwijl hij met zijn laatste adem ‘Rosebud’ zegt, wat rozenknopje betekent. Zijn dood veroorzaakt sensatie en een journalist krijgt de opdracht om de betekenis van het woord te onderzoeken. Hij gaat alle mensen opzoeken die Kane kenden en al die interviews gaan gepaard met flashbacks.
 
Orson Welles gebruikt een voice-over, die bijna aan reclame doet denken, om het leven van Charles Foster Kane te vertellen. De subtiele afwijkingen tussen wat er gebeurt en de commentaar van de verteller geeft een ironisch effect. Hier verklaart de voice-over niet wat er achter het beeld zit. Het is eerder de bedoeling van Welles om zijn kijker de vrijheid te geven om te interpreteren.

De voice-over in ‘Amélie Poulain’ belichaamt bijna in zijn eentje de ziel van de film. De verteller is André Dussollier, die we nooit op het scherm zullen zien. De voice-over speelt een drijvende kracht in de dramaturgie, want Amélie's leven wordt als een epos verteld en elk personage wordt met kracht en humor beschreven. Het gebruik van de voice-over komt hier dicht in de buurt van karikatuur. De zingende intonaties en de ouderwetse manier waarop uitleg wordt gegeven bij de scènes geven karakter aan de film. Zelfs als we de verteller niet zien, is hij essentieel. Zozeer zelfs dat de eerste twintig minuten van de film de kijker helemaal in de ban houdt, ook al is het maar een presentatie van het verhaal.

Ook in series kan de voice-over worden gebruikt. 'How I Met Your Mother' is een verhaal dat volledig geleid wordt door de voice-over van het hoofdpersonage Ted Mosby. Hij vertelt zijn twee tienerkinderen over de gebeurtenissen in zijn leven die hem richting hun moeder geleid hebben. Maar Ted dwaalt rond en vertelt, gedurende acht seizoenen, al zijn herinneringen, gaande van de ene flashback naar de andere. De voice-over wordt aan het begin van elke aflevering gebruikt zonder dat Ted Mosby op het scherm te zien is, maar je kan zien dat de twee tieners de camera aanspreken alsof het hun vader is.