Welke films en series moeten opgenomen worden in de Vlaamse canon?

Series | Er is de laatste weken heel wat te doen over de Vlaamse canon, een voorstel dat de onderhandelaars die zich moeten buigen over de vorming van een nieuwe Vlaamse regering onder ogen kregen. Volgens het document is het ‘een lijst van ankerpunten uit onze Vlaamse cultuur en geschiedenis, die Vlaanderen als Europese natie typeren’. Meteen kwamen behulpzame Twitteraars op de proppen met allerlei voorstellen: Suske en Wiske, lintbebouwing, het Le Lac Du Connemara-dansje-inclusief-servietten dat op geen enkel feest mag ontbreken en F.C. De Kampioenen werden aangehaald als onmisbare fenomenen uit de Vlaamse cultuur. Maar welke films en series verdienen eigenlijk een plaatsje in zo’n canon? Wat volgt is alvast een verdienstelijke poging om een paar onvergetelijke meesterwerken op te lijsten.

Door Pickx

Gepubliceerd op 22.08.19

5min

Tabula Rasa is een psychologische thrillerserie uit 2017 die uit de koker van Malin-Sarah Gozin komt, de vrouw die eerder de ook al niet onaardige VTM-reeks Clan bedacht. De serie met Veerle Baetens, Natali Broods en Peter Van den Begin over een vrouw met geheugenverlies die betrokken raakt bij een mysterieuze verdwijningszaak, oogstte niets dan lof. Tabula Rasa borduurde verder op de kwaliteit van Beau Séjour, waarmee de VRT de lat in het thrillergenre een pak hoger legde dan de voorgaande jaren.

De Helaasheid Der Dingen

Felix Van Groeningen verfilmde in 2009 de bestseller van Dimitri Verhulst. Verhulst baseerde het in drank, sigaretten, vrouwen en marginaliteit gedrenkte verhaal op zijn eigen leven. De hoofdfiguur in de film is de dertienjarige Gunter, die samen met zijn drie ooms bij zijn grootmoeder woont. Hun leven speelt zich af in het fictieve dorp Reetveerdegem, een locatie waarvoor het plaatsje Nieuwerkerken, in de buurt van Aalst, model stond.

Kenneth Vanbaden won voor zijn vertolking de award beste debuut tijdens de Vlaamse filmprijzen en het drama kreeg ook de publieksprijs op het Filmfestival Oostende, maar de familie van Verhulst was er minder over te spreken. ‘Wij worden daar nog altijd op aangesproken, en hebben het gevoel dat men op ons neerkijkt’, vertelde Jean-Paul, één van de ooms van Dimitri, toendertijd in de talkshow Phara. Ook ‘Nonkel Potrel’, die in de film niet bepaald een stichtend voorbeeld is voor zijn neefje en in het echte leven een café in Aalst uitbaat, uitte zijn ongenoegen: ‘Hier is de echte Potrel, ben ik nu zo’n marginaal?’, luidde de titel van een interview met de man in De Standaard.

Rundskop

Rundskop werd de absolute doorbraak voor Matthias Schoenaerts. In de film, met ook vertolkingen van Jeanne Dandoy en Jeroen Perceval, benadert een malafide veearts de Limburgse veehouder Jacky Vanmarsenille. Het louche sujet stelt Jacky voor om een deal te sluiten met een beruchte West- Vlaamse vleesboer. Vanmarsenille gaat op het aanbod in en raakt verstrikt in een web van intriges met onvoorziene gevolgen, en dan heeft hij ook nog eens alle moeite om te beletten dat een geheim uit zijn verleden weer komt bovendrijven. Rundskop was in de running voor een Oscar voor beste niet-Engelstalige film, maar die werd niet verzilverd: de award ging naar A Separation.

Daens

Stijn Coninx regisseerde in 1992 Daens, een filmversie van het boek Pieter Daens van Louis Paul Boon.

Aalst, 1888. Priester Adolf Daens trekt in bij zijn broer Pieter, uitgever van de krant Het Land van Aelst. Omdat de buitenlandse concurrentie moordend is, ontslaat directeur Borremans de helft van de arbeiders van zijn textielfabriek, onder het goedkeurend oog van Charles Woeste, de voorzitter van de Katholieke Partij. De ontslagen komen echter hard aan. En dat merkt Daens wanneer hij terechtkomt in het gezin Scholliers, waar de zeventienjarige Nette haar familie moet onderhouden. Daens klaagt de wantoestanden in de fabrieken aan in een artikel in Het Land Van Aelst, waarop een commissie de situatie moet onderzoeken. De film werd genomineerd voor de Oscars als beste niet-Engelstalige film, maar die prijs bleek te hoog gegrepen. Er werden wel Vlaamse Oscars (Fonskes) gescoord, met name die voor beste regie (Stijn Coninx) en producent (Dirk Impens). De film won ook vijf Plateauprijzen en enkele buitenlandse awards.

De Witte Van Sichem

In 1980 werd het boek De Witte Van Sichem van Ernest Claes voor de tweede keer verfilmd. Eric Clerckx kroop in de huid van Louis Verheyden of De Witte Van Sichem, Luc Philips vertolkte de rol van Pastoor Munte, wat hij ook al deed in de serie Wij, Heren Van Zichem. Robbe De Hert regisseerde de film, die het verhaal vertelt van een kwajongen die anno 1901 als straf moet gaan werken bij boer Coene. Wanneer men hem op zolder opsluit om ‘m een lesje te leren, krijgt hij het boek De Leeuw van Vlaenderen of de Slag der Gulden Sporen in handen, dat hem op een drastisch idee brengt.

De Leeuw van Vlaanderen

Heel wat Vlamingen beschouwen Jan Breydel als een volksheld, maar enkele weken geleden haalde de Gentse historica Lisa Demets hen de prut uit de ogen: ‘Pieter De Coninck riskeerde zijn leven op de Groeningekouter, maar Jan Breydel stond nooit op het slagveld. Hij leverde alleen het varkensvlees’, zo deelde ze haar bevindingen mee in een interview met Het Nieuwsblad. Niettemin kan de verfilming van De Leeuw Van Vlaanderen, het beruchte boek van Hendrik Conscience, niet ontbreken in dit lijstje. De film vertelt het verhaal van de Vlaamse opstand tijdens de Guldensporenslag in 1302. Jan Decleir kroop in de huid van Jan Breydel, Julien Schoenaerts vertolkte met verve de rol van Pieter De Coninck en Frank Aendenboom speelde Robrecht van Bethune. De film kreeg vernietigende recensies van critici, die zich onder meer stoorden aan historische onjuistheden.

Loft

Met Loft maakte Erik Van Looy een ijzersterke thriller, die de best bezochte Belgische film ooit werd. Vijf getrouwde mannen delen in het grootste geheim een chique loft aan de Antwerpse Scheldekaaien waar ze hun minnaressen ontvangen. Dat verloopt rimpelloos, tot ze op een winterochtend het lijk aantreffen van een jonge vrouw. Geen van hen weet wie de vrouw is, waar ze vandaan komt en hoe ze in de loft is terechtgekomen waarvan alleen zij de sleutel bezitten. Het gezelschap probeert uit te zoeken wat er gebeurd is, maar het onderlinge wantrouwen groeit.

Merlina

Efficiënt en discreet wordt de waarheid compleet, want al is het mysterie nog zo groot, Merlina legt de waarheid bloot: dat was de leuze van deze legendarische jeugddetectivereeks die van 1983 tot 1988 op de toenmalige BRT 1 liep. Advocate Merlina, haar nichtje An, matroos Pol en uitvinder Napoleon verdiepten zich in de meest diverse zaken, en Sardonis draafde steevast op als slechterik. Merlina was zowel in Vlaanderen als in Nederland enorm populair, en kijkcijferpieken tot 2 miljoen kijklustigen waren geen uitzondering. Later volgde de spin-off Postbus X, over een organisatie waarnaar mensen met problemen brieven konden schrijven. Volgens de diehardfans van Merlina was die reeks echter maar een flauw afkooksel van het echte werk. Postbus X kreeg trouwens op zijn beurt een spin-off, Interflix, over het uitzendbureau van Felix Haantjes.

In De Gloria

In De Gloria was een fictief, komisch reportagemagazine dat Jan Eelen in mekaar bokste voor Woestijnvis, en waarin Sien Eggers, Lucas Van den Eynde, Frank Focketyn, Wim Opbrouck, Tom Van Dijck, Tania Van der Sanden en An Miller menig kijker lieten schaterlachen. Toen de reeks op Canvas te zien was, trok dat aanvankelijk niet veel publiek, maar jaren later is het programma - dat maar twee seizoenen liep - een ware culthit.

Midas

In deze jeugdreeks uit de late jaren ’60 draait het om Peter Parcelsus. De man werkt voor Chematom, het chemisch bedrijf van zijn schoonbroer Didi Donders). Op een dag slaagt hij erin om artificieel goud te maken. Van dan af is het afgelopen met de rust, want Paracelsus krijgt twee spionnen van IVIS achter zich aan. Samen met zijn vrouw Cen zijn zoon moet hij continu verhuizen, daarbij beschermd door een undercover-Interpolagente, die zich voordoet als poetsvrouw. Rik Andries, Kris Smet en Chris Lomme duiken op in de reeks.

Moeder, Waarom Leven Wij?

Moeder, Waarom Leven Wij? was een zesdelige Vlaamse dramaserie over een Antwerps arbeidersgezin dat in de periode 1920-1950 probeerde te overleven. Het was de eerste VTM-reeks die unaniem lof kreeg van de pers. Chris Lomme, Jan Decleir en Koen De Bouw - voor wie het z’n eerste grote rol was - acteerden in de serie. Lomme liet later optekenen dat ze nadien een tijdlang niet meer welkom was bij de toenmalige BRTN en dat er in de culturele sector met het nodige dedain werd neergekeken op VTM.

Het Gezin Van Paemel

Het Gezin Van Paemel is de bewerking van het Oer-Vlaamse toneelstuk van Cyriel Buysse over de beslommeringen op een boerderij in de tweede helft van de negentiende eeuw, en het harde en miserabele lot dat velen toen beschoren was. De jongere generatie streefde naar een betere toekomst, voor vader Van Paemel was wroeten tot je erbij neervalt het devies (‘werken nondedju, werken!'). Het toneelstuk werd in 1963 en in 1986 verfilmd.

Van Vlees En Bloed

Deze serie over de Kempense slagersfamilie Van Genechten vormt een heuglijk stukje televisiegeschiedenis. Een aanstekelijke begingeneriek, een goeie verhaallijn, een flinke dosis humor en authentieke personages waaronder Liliane, overbuurman 'mee mij kunde lachen' Herman en de bospoeper hielden televisiekijkend Vlaanderen wekenlang voor de buis gekluisterd.

De serie won een Gouden Nimf op het Festival de télévision de Monte-Carlo, kreeg de HA! van Humo en was goed voor enkele Vlaamse Televisie Sterren.

Bevergem

Bevergem, met onder meer Maaike Cafmeyer, Bart Vanneste, Wim Willaert, Zouzou Ben Chika en Piet De Praitere, draaide om de kleurrijke inwoners van het fictieve dorpje. De serie vormde tegelijkertijd een basiscursus West-Vlaams en een hilarisch kijkstuk. Na 1 jaargang was het uit met de pret omdat de makers de hype in stand wilden houden. De makers van de serie introduceerden met succes het werkwoord nurfen, dat op Google de meest gezochte term van 2015 was in Nederlandstalig België. Vooralsnog heeft niemand de betekenis echter kunnen verduidelijken.