Wie is Harry Smith, de verwoede verzamelaar in de kijker in Ancienne Belgique?

Het hele weekend lang komen artiesten als Meskerem Mees, Mount Eerie, Sam Amidon, The Golden Glows, Mike Gangloff, Shovel Dance Collective en Venediktos Tempelboom muziek brengen uit de ‘Anthology of American Folk Music’. Dat verzamelalbum, samengesteld door de excentrieke kunstenaar, verzamelaar en filmmaker Harry Smith, wordt vandaag gezien als de bijbel van de Amerikaanse folkmuziek, hét naslagwerk voor de Amerikaanse muzikale traditie. Dit is het verhaal achter de man en zijn bijzonder invloedrijke “mixtape”.

Smith (geboren op 29 mei 1923) groeide op als de zoon van arme, maar cultuurminnende ouders. Ze lieten hem naar hartenlust tekenen, schilderen en naar folkmuziek luisteren, wat in hem een liefde losweekte die nooit meer zou verdwijnen. Toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak kon hij niet opgeroepen worden (hij was te klein en had een vreemde kromming in zijn ruggengraat), dus ging hij aan de slag als mechanieker voor bommenwerpers. Al het geld dat hij daarmee verdiende, ging naar de aankoop van bluesplaatjes en reizen doorheen de Verenigde Staten, waarbij hij naar Native American-stammen trok om hun gewoontes en muziek te leren.

Folkplaatjes op rommelmarkten

Na de oorlog raakte hij verwikkeld in de jazzscene van San Francisco, waar hij in een appartement woonde boven de jazzclub waar Dizzie Gillespie en Charlie Parker toen hun geluid ontwikkelden. Naast schilderijen en experimentele films maken die op hun muziek geïnspireerd was, werd Smith een verwoede verzamelaar van folkplaatjes die hij op rommelmarkten vond.

Toen Smith later in geldnood kwam, wilde hij de beste plaatjes in zijn gigantische verzameling verkopen aan de baas van het platenlabel Folkway Records. Die overhaalde hem echter om de singles niet te verkopen, maar ze wel te bundelen voor een LP – toen een relatief nieuwe technologie – zodat ze voor het nageslacht bewaard konden worden. Het resultaat werd de ‘Anthology of American Folk Music’, een verzameling van 84 traditionele Amerikaanse nummers van onbekende artiesten die werden opgenomen tussen 1927 en 1932.

De 'Anthology'

Het bijzondere aan de ‘Anthology’ was dat de muziek – opgedeeld in “ballads”, “sociale muziek” en “songs” – ontstaan was in landelijke, afgelegen en afgezonderde delen van de Verenigde Staten, in gemeenschappen die niet beïnvloed waren door wat populair was. Het waren liederen over armoede, geweld, onderdrukking en onbeantwoorde liefde in hun puurste vormen. Smith stelde de LP’s op als gesprekken tussen artiesten die elkaar nooit gekend hadden. En ook bijzonder voor die tijd: niemand wist welke afkomst of huidskleur de artiesten hadden, waardoor de muziek alle bevolkingsgroepen oversteeg.

Toen de ‘Anthology’ in 1952 verscheen zonder al te veel poeha, was het geen groot commercieel succes. Maar doorheen de jaren ontdekten artiesten als Dave Van Ronk, Bob Dylan, Joan Baez, Jerry Garcia (van The Grateful Dead) en Pete Seeger de platen, en raakten ze er danig door geïnspireerd. De ‘Anthology’ werd stilaan aanzien als een referentie, de bijbel van de Amerikaanse folkmuziek. Toen de verzameling in 1997 opnieuw werd uitgebracht, deze keer op CD, raakten deze keer artiesten als Jeff Tweedy (van Wilco), Beck en Lucinda Williams geïnspireerd. Nog muzikanten die de ‘Anthology’ als inspiratie noemen zijn Beth Orton, Elvis Costello, Jack White en Nick Cave. Die laatste leende zowel ‘Stagger Lee’ als ‘Henry Lee’ uit de verzameling. Zo is de ‘Anthology’ volgens ingewijden verantwoordelijk voor twee grote folkrevivals.

Erkend genie

De excentriekeling Harry Smith, een icoon van de “Beat Generation”, werd uiteindelijk erkend als genie, de man dankzij wie een muzikale traditie bewaard bleef en die talloze grote artiesten hielp inspireren. Maar ook zijn experimentele (animatie)films (de bekendste is 'Heaven and Earth Magic' uit 1962) en zijn abstracte beeldende kunstwerken gelden nog steeds als meesterwerkjes van de hippiegeneratie. In 1991, kort voor zijn dood, mocht Harry Smith een Lifetime Achievement Award ontvangen op de Grammy Awards. “Ik ben blij te kunnen zeggen dat mijn dromen uitgekomen zijn”, sprak hij in zijn acceptatiespeech. “Ik heb verandering gezien in Amerika, dankzij de muziek.”

Meer informatie over het eerbetoon aan Harry Smiths 'Anthology of American Folk Music' vind je op de website van de Ancienne Belgique.