Sam Bettens over zijn queer rolmodellen: “Gelukkig zijn er nu meer dan toen ik jong was”

We knopen aan met Sam Bettens terwijl hij in Nederland tussen twee shows in op adem komt. Deze week trekt hij met K’s Choice, de rockgroep van Sam en zijn broer Gert die dertig jaar bestaat, naar ons land voor vier ei zo na uitverkochte shows. Op woensdag en zaterdag staan ze in de Ancienne Belgique, op donderdag en vrijdag moet de Roma eraan geloven. "Het wordt lekker druk”, zegt Sam. “Het is heel fijn om te weten dat we dit na al die jaren nog kunnen doen. Het is een geschenk, we vinden het absoluut niet vanzelfsprekend.”

Het is vier jaar geleden dat je je coming-out in de pers als transgender man hebt gehad. Ben je tevreden met hoe dat gelopen is, of zijn er dingen die je nu anders zou aanpakken?

Sam Bettens: “Ik ben er heel tevreden over eigenlijk. Ik was niet echt bang van de reacties, maar wilde wel heel bewust zorgen dat het verhaal van mij kwam, dat het authentiek was en niet de interpretatie van iemand anders. Ik heb er echt over nagedacht, want woorden worden zo snel verdraaid. Meestal lees ik niet veel artikels over mezelf – dat is een voordeel van het feit dat ik in Amerika woon – maar in dit geval vond ik het wel belangrijk om zelf mijn verhaal te vertellen, om het op mijn eigen manier te doen. Ik ben heel blij met hoe we het hebben aangepakt. De reacties waren ook bijna unaniem positief. Natuurlijk is er wel eens een occasionele trol die eens iets moet zeggen, maar in de media, van vrienden en (verre) kennissen kreeg ik heel positieve reacties. Later ben ik er dan nog opener over beginnen praten omdat ik ook het gevoel had dat ik er meer over te zeggen had dan in het begin.”

“Ik heb er zelf veel aan gehad om te praten met transgender mannen die heel open waren, dat was belangrijk in het proces van zelfontdekking en normalisering. Ik praatte met mannen die al verder in hun transitie stonden om te voelen dat het echt was, dat ik niet zot was. Dus die rol wilde ik ook kunnen spelen voor anderen.”

Heb je het gevoel dat de band met je fans veranderd is door je coming-out?

Sam: “Ik weet niet of de band veranderd is, maar ik heb in de jaren die volgden wel heel veel warmte gevoeld. We hebben het geluk dat we een heel fijn en loyaal publiek hebben dat echt van de groep houdt, dat zich met ons verbonden voelt. Zowel na mijn coming-out als lesbische vrouw als die als transgender man heb ik dat aangevoeld. Ze vinden niet alleen de muziek leuk, maar staan ook helemaal achter ons. Daar ben ik enorm dankbaar voor.”

Je zei al dat je ging praten met andere transgender mannen. Wie was je steun en toeverlaat in die periode?

Sam: “Ik kende toen heel weinig transgender mannen. Ik kende er één, en die heb ik onmiddellijk opgebeld. Mijn vrouw, mijn vrienden en mijn familie steunden mij absoluut en stonden achter mij, maar ik wilde ook met iemand kunnen praten die me helemaal begrijpt. Dus daar ben ik bewust naar op zoek gegaan, via vrienden en vrienden van vrienden. Ik had zoveel vragen en zij konden niet op alles antwoorden, maar ik voelde me toch minder alleen. Het was leuk om verhalen te kunnen delen en te weten: dat was bij mij juist hetzelfde.”

“Dat ontbreekt nog in mijn sociale kring, een groepje transgender mannen met wie ik regelmatig een pintje kan pakken. Want zelfs vier jaar later zijn er unieke dingen aan de transitie en aan het man zijn waar je eens over wil praten met iemand die exact weet wat je bedoelt.”

In welke mate is de wereld veranderd de afgelopen jaren? Voel je dat er meer openheid is dan vroeger?

Sam: “Ja, sowieso. Tien jaar geleden kende ik zelfs het woord niet. Mijn kinderen, die nu twaalf jaar zijn, praten op school openlijk over LGBTQIA+ en hun queer status. Dat is geen issue meer. Dat is op korte tijd allemaal veranderd. Maar er is ook altijd een weerslag. Er is in Amerika, zeker in de meer conservatieve staten, een tegenbeweging bezig. Daar zijn ze actief wetten aan het doorvoeren die het voor transgender mensen steeds moeilijker maken. Dat is eng. Een heleboel mensen moeten verhuizen omdat hun kind transgender is en het niet meer veilig is in hun eigen staat.”

“In België heb ik het gevoel dat alles ook veel meer open en positief is, maar onlangs hoorde ik van enkele jongeren dat er ook hier een soort tegenbeweging is tegen alles dat woke of progressief is. Dat gebeurt natuurlijk altijd, als er vooruitgang is, is er tegelijk een tegenbeweging. Dat kan eng zijn, maar ik heb wel het gevoel dat het in het algemeen de juiste richting uit gaat.”

Hoe druk je je ervaringen rond queerness artistiek uit?

Sam: “Ik heb net een boek geschreven (‘Ik ben’, red.) waarin ik veel heb kunnen verwerken. Het gaat onder andere over waarom het zo lang heeft geduurd voor ik ontdekte wie ik ben, over alle factoren die meespelen. Ik probeer de dingen klaarder en helderder te bekijken. Op de liveshows spelen we nu ook terug nummers van jaren geleden en daar zat, merk ik nu, al heel veel in dat toepasselijk is, ook al wist ik nog niet dat ik transgender was toen ik ze schreef. Op een of andere manier voelde ik me toch al anders en dat wilde ik in de muziek verwerken. Dat komt altijd wel terug in de dingen die ik schrijf, of het nu een songtekst of een boek is.”

De kunsten en de media spelen een belangrijke rol in het zichtbaar maken van personen uit de queer community. Maar wat kan er volgens jou nog beter op het vlak van representatie?

Sam: “Ik denk dat het heel belangrijk is dat de vertegenwoordiging ook bij de hoge piefen zit. Dat je niet alleen die mensen op de televisie of in films ziet, maar dat ook CEO’s, platenbazen en producenten uit de queer community komen. Dat geldt ook voor de politiek. De mensen die beslissingen nemen, die aan de top staan. Nu, ik vind het al fantastisch om een transgender man of vrouw of iemand die homoseksueel is op televisie te zien. Dat is verfrissend en iets dat absoluut ontbrak toen ik jong was, dus het is fijn dat jongeren daar vandaag mee opgroeien. Maar er is nog wat werk, denk ik.”

Zijn er films of series uit je jeugd die represantatief waren en zijn blijven hangen?

Sam: “Toen ik jong was, was er gewoon niets. Ik keek bijvoorbeeld wel naar tennisster Martina Navratilova. Zij was voor mij een soort idool. Ze was een sterke vrouw en straalde die kracht uit. Iedereen vond haar onvrouwelijk en onaantrekkelijk, maar ik vond haar net fantastisch. Ze leek echt zichzelf te zijn. Ik zou toen niet in woorden hebben kunnen uitdrukken wat ze voor me betekende, maar ik weet nog dat ik erg onder de indruk was van haar.”

“Hetzelfde heb ik met Annie Lennox, die zich heel androgyn voorstelde aan de wereld. Dat vond ik ook enorm aantrekkelijk. Supersexy, maar ook mannelijk, in pakken, met kort haar… Dat vond ik heel interessant om naar te kijken. Het is leuk om te zien dat er nu in alle series, ook de doordeweekse, mensen uit de queer community een plekje krijgen.”

Welke queer artiesten verdienen volgens jou nog meer de spotlights?

Sam: “Waar ik vooral altijd van onder de indruk ben, is als mensen die niet uit de queer community komen allies zijn, als ze voor ons opkomen. Wij zijn zelf queer, dus dat we voor onszelf opkomen is logisch. Ik ben altijd dankbaar als mensen, acteurs, zangers en zangeressen die niet queer zijn toch over die thema’s willen praten en een standpunt innemen. Dat is wat we nodig hebben, denk ik. Dan ben je met verandering bezig. Ik denk bijvoorbeeld aan twee countryzangeressen, Kelsea Ballerini en Maren Morris. Zij zijn twee grote artiesten die vocale allies zijn. Mensen die naar hun genre luisteren zijn vaak heel conservatieve Amerikanen, dus als ook zij voor ons opkomen, dan beweegt er veel.”

En wie zijn momenteel op het wereldtoneel de belangrijkste queer rolmodellen volgens jou?

Sam: “Ze heeft nu geen show meer, maar Ellen (DeGeneres, red.) heeft echt een belangrijke shift veroorzaakt in Amerika. Op een dag werd haar sitcom gecanceld omdat ze gay is en een paar jaar later heeft ze een van de grootste daytime shows ooit. Dagelijks komt ze op de buis bij doordeweekse huisvrouwen. Dat heeft voor grote sprongen gezorgd. Er is ook Laverne Cox, een zwarte transgender vrouw die actrice is en documentaires maakt. Zij komt heel erg op voor transgenderrechten. Maar er zijn er zo veel, en dat is leuk, want uit mijn jeugd kan ik er maar twee bedenken. Nu zijn we overal en dat is belangrijk.”

“De volgende hindernis die we moeten overbruggen, is de sportwereld, waar het blijkbaar nog een ongelooflijk taboe is. Dat er in de hele voetbalwereld zogezegd geen enkele homoseksueel is, is onmogelijk. Het is droevig dat die mensen zich nog niet veilig genoeg voelen om zich te outen. Daaraan merk je dat er nog een lange weg af te leggen is.”

Een initiatief als Pride Belgium heeft dus zeker nog zijn plaats.

Sam: “Absoluut. Ik heb wel al eens mensen horen vragen of dat wel nog nodig is. Dan zucht ik, ik weet niet waar ik moet beginnen. Ten eerste is het gewoon een heel mooie dag waarop mensen die zich onderdrukt voelen een dag zichzelf kunnen zijn en samen kunnen vieren. En ten tweede: ik zou als transgender man, van wie het op het internet te vinden is dat ik trans ben, nooit naar een land als Dubai reizen. Dat vind ik niet veilig. Zolang dat zo is, is er nog werk aan de winkel.”

Info en de allerlaatste tickets voor het optreden van K's Choice in de AB op woensdagavond vind je hier.