Licht uit, spot aan voor ‘Empire of Light’-regisseur Sam Mendes

Mendes had altijd al een grote interesse in film, maar na zijn studies aan de universiteit van Cambridge ging hij eerst aan de slag als theaterregisseur. In die wereld klom hij snel op de ladder. Hij voerde in het begin van de jaren 90 onder andere prijzenwinnende versies op van de musicals ‘Cabaret’ en ‘Oliver!’, waarna ook Hollywood aan zijn mouw kwam trekken. De toen nog relatief jonge studio DreamWorks had net een ideaal scenario voor hem klaarliggen.

Dat was het werk van de scenarist Alan Ball, die zijn verhaal over een vijftiger in een midlificrisis die verliefd wordt op een tienermeisje enkele jaren eerder als theaterstuk had bedacht, maar het nooit had laten opvoeren. Nadat hij in de jaren 90 als televisieschrijver had gewerkt, was hij cynisch geworden, en dus diepte hij zijn oude scenario weer op, om het deze keer voor het grote scherm te herwerken. Het resultaat was ‘American Beauty’, een satirische aanklacht tegen consumentengedrag, de middenklasse, de ‘American dream’ en de manier waarop de maatschappij seksualiteit beschouwt. De grote studio’s stonden te springen om het scenario te kopen, maar DreamWorks bracht het hoogste bod uit.

Mendes greep de kans, en dat legde hem geen windeieren. ‘American Beauty’ werd de best onthaalde film van 1999 en haalde aan de box office meer dan 350 miljoen op, 23 keer het bescheiden budget van 15 miljoen. Recensenten noemden het acteerwerk, de flair van de regie en het uitstekende en scherpe scenario als de grote redenen om de film te zien. Dat was ook de uitreikers van awards niet ontgaan, want op de Golden Globes sleepte de film de prijzen voor ‘Beste Film’, ‘Beste Regisseur’ en ‘Beste Scenario’ in de wacht. De Oscaruitreiking deed daar nog vijf prestigieuze awards bovenop, voor ‘Beste Film’, ‘Beste Regisseur’, ‘Beste Acteur’, ‘Beste Scenario’ en ‘Beste Cinematografie’.

Een regisseur die met zijn debuutfilm meteen de twee grootste filmprijzen wegkaapt, die moet wel een grote toekomst in het verschiet hebben. Mendes volgde ‘American Beauty’ op met de succesfilms ‘Road to Perdition’, ‘Jarhead’ en ‘Revolutionary Road’, waarvoor hij samenwerkte met zijn toenmalige echtgenote Kate Winslet. De film uit 2008 vertelt het verhaal van een gebroken huwelijk in de jaren vijftig. Haar rol leverde Winslet een Golden Globe op, haar eerste grote prijs.

Later maakte Mendes de James Bond-films ‘Skyfall’ en ‘Spectre’, waarbij die eerste hoger wordt ingeschat dan z’n tweede. ‘Skyfall’ verzilverde in 2013 twee van z’n vijf Oscarnominaties in kleinere categorieën, terwijl ‘Spectre’ in 2016 slechts één keer genomineerd werd (de Oscar voor beste originele nummer) en die nominatie ook verzilverde. ‘Skyfall’ wordt her en der ook genoemd als ‘de (voorlopig) beste Bond-film van de 21ste eeuw’.

Met zijn monumentaal oorlogsdrama ‘1917’ gooide Mendes in 2019 opnieuw hoge ogen. ‘1917’ voert de kijker schijnbaar in één take mee op een beklijvend avontuur door de loopgraven, gruwel en menselijke beproevingen van de Eerste Wereldoorlog. Als kijker word je van kop tot teen meegezogen in de filmervaring omdat het door de afwezigheid van cuts lijkt alsof je over de schouder van het hoofdpersonage meekijkt. Het realismegehalte ligt daardoor hoger dan bij de doorsnee oorlogsfilm.

Combineer deze filmtechniek met een pakkend scenario, uitmuntende acteerprestaties en de camerakunsten van Hollywoods meest gelauwerde ‘director of photography’, Roger Deakins, en je krijgt een subtiel oorlogsdrama dat aan de ribben blijft kleven. Het oorlogsepos werd gelauwerd in binnen- en buitenland. In totaal sleepte ‘1917’ 135 prijzen in de wacht, waaronder twee Golden Globes en drie Oscars.

Dat Mendes intussen een gerespecteerde gevestigde waarde is geworden in de filmindustrie, is een understatement.