The Sound of Jazz

Muziek | Net zoals blues ontstond jazz in de VS, meer bepaald in New Orleans, een smeltkroes van culturen, waar de witte Amerikanen en de zwarte slaven – ondanks het feit dat er begin eind 19de eeuw veel rassenhaat heerste – elkaar toch bleken te vinden in de muziek.

Door MF

Gepubliceerd op 28.06.22

2min

1890 is een belangrijk moment: ragtime – ‘the dance of lunatics’ – en blues krijgen voet aan de grond in New Orleans. Het is een keerpunt in de Amerikaanse muziekgeschiedenis: vanuit die twee genres ontstaat de jazz.

Drie-akkoorden-blues en ragtime plus improvisatie

Het is een ‘kort-bochtige’ manier om jazz te omschrijven. Het genre ontwikkelt zich razendsnel en rond 1920 is jazz alomtegenwoordig. Als een aanstekelijk muziekvirus vindt het zijn weg naar grootsteden als Chicago en New York, waar jazz een eigen, urbane ontwikkeling kent. Namen uit die periode? Louis – the Great Satchmo – Armstrong (speelde onder andere bij Joe ‘King’ Oliver, Benny Goodman (klarinet), Sydney Bechet (saxofoon en ruziemaker), Jelly ‘Roll’ Morton, ...

Swing it

De jaren tussen 1920 en 1940 staan bekend als de jaren van de swingjazz, waarin de bezettingen steeds groter werden, met band waarin 10, 20 muzikanten speelden. Voor de blazers was een grote rol weggelegd. Een grote naam? Duke Ellington, die als bandleider samen met onder meer saxofonist Ben Webster en trompettist Cootie Williams zalen in vuur en vlam kon zetten.

Maar er zijn ook kleinere combo’s, met een jonge Billie Holiday, of het combo Gene Krupa, Benny Goodman met Lionel Hampton (vibrafoon) en Teddy Wilson (piano) die meteen aantoonde dat er in jazz geen plaats was voor rassenhaat. Zwarte Amerikanen speelden broederlijk samen met blanken. Geen centje pijn.

En de oorlogsjaren? De ontwikkeling van de bebop kenmerkt zich door een zoektocht naar een nieuwe invulling van het genre, dat dankzij jazzgrootheden als Thelonious Monk, Dizzy Gillespie en Charlie Parker ingang vond bij het grote publiek. Jazz werd energiek, harmonieus, virtuoos en grillig.

Fast Forward

We zouden hier veel dieper op kunnen ingaan, maar na de bebop nam de aandacht voor jazz toe, ook steeds meer bij het witte publiek, dat zich verloor in de oude stijl. Krachtig moment is ook de geboorte van Miles Davis, die als volwassene een onmiskenbare stempel zou drukken op de jazz en een nieuw genre in het leven zou roepen: de cooljazz uit de jaren 1950. Te checken zijn de albums 'Birth of the Cool' en 'Kind of Blue' (en talloze andere), waarop Davis zijn virtuositeit helemaal botviert. Jazz wordt zachter. Belangrijke exponenten hier zijn nog Chet Baker, Dave Brubeck, Stan Getz, Lee Konitz, enz.

Een reactie op al die coolness is de hardbop, een nieuwe, extraverte jazzstijl vol emotie, die vooral in New York vaste voet aan de grond kreeg. Hardboppers van het eerste uur zijn onder andere Art Blakey en zijn Jazz Messengers, Horace Silver, Clifford Brown, Miles Davis, John Coltrane, Cannonball Adderley, Sonny Stitt, Donald Byrd, Sonny Clark, ...

Naar freejazz

Eind jaren 1950 waren het Sun Ra en Ornette Coleman die zich als eersten waagden aan de freejazz: een van de beginpunten was Colemans album 'Free Jazz' (1960). Daarop speelden twee kwartetten, ieder één kant van het stereokanaal, die 38 minuten lang improviseerden zonder enige afspraak. En dan nog even via de fusion, een stijl die Miles Davis introduceerde met 'Bitches Brew', het album dat jazz en rock combineerde, en meteen een nieuwe stroming tot leven bracht.

Muzikanten als John McLaughlin, Herbie Hancock, Chick Corea, Joe Zawinul, Tony Williams die allen met Miles Davis speelden, begonnen met hun eigen fusiongroepen: Lifetime, Mahavishnu Orchestra, Weather Report, ...

Jazz nu en in België

Vandaag is jazz groot. Wereldwijd vertakt in talloze subgenres, gaande van Latin Jazz en Japanse avantgarde tot jazzpunk en techno-jazz. Elk land heeft wel een jazzscene. En België al zeker: met namen als Toots Thielemans, Philippe Cathérine, Django Reinhard, Pierre Van Dormael, Bert Joris, ... en uiteraard ook de jonge garde, waarvan Jef Neve toch een van de bekendere exponenten is.

Belgische jongeren

Maar aan het jonge jazzfirmament staan ook andere virtuosen te blinken: Nabou Claerhout is amper 28 maar goed op weg om als tromboniste – met haar kwartet – de wereld te veroveren. Haar in 2021 gereleasete album 'You Know' werd internationaal onthaald op luid applaus.

Ook in de gaten te houden zijn de pianisten Bram De Looze en Alex Koo. Of wat te denken van de jonge gitarist Eliott Knuets, het ensemble SCHNTZL of de stomende jazz van Nordmann, en zelfs het experimentele STUFF. met duivel-doet-al-Lander Gysselink. En in al ons enthousiasme vergeten we AKA Moon, en de saxofonist Jeroen Van Herzeele, die vaak samen de gensters uit het vuur speelt met Stéphane Galland, zowat de meest inventieve Belgische drummer van de laatste jaren. We gaan eruit met nog vier kleppers die je zeker in de gaten moet houden: Commander Spoon, Margaux Vranken, Echt! en De Beren Gieren. Echt, checken!

Je vindt hier een prachtige docu-reeks over jazz:

Een overzicht van wat de Belgische jazz vandaag te bieden heeft, vind je hier: