Deze Portugese dames loodsten fado de 21ste eeuw binnen

Muziek | Op 5 oktober viert Portugal zijn ‘Dia de republica’, de dag dat het in 1910 na een militaire coup van een monarchie in een republiek transformeerde. Om die belangrijke datum te eren duikt Pickx even in hét Portugese culturele exportproduct bij uitstek: de fado.

Door Pickx

Gepubliceerd op 05.10.21

2min

De fado ontstond begin 19^de eeuw in Lissabon. Meer bepaald in de wijken Alfama, Bairro Alto en Mouraria. Tegenwoordig zijn dat niet voor niets toeristische hotspots in de Portugese hoofdstad. De klagende manier van zingen was voor de veelal arme bevolking een middel om zich te uiten of om even de zorgen te vergeten. Kenmerkend zijn de melancholische muziek en de in tristesse gedrenkte teksten.

In de loop van de 20^ste eeuw werd de zangvorm, die aanvankelijk geassocieerd werd met het prostitutie- en misdaadmilieu, steeds vaker erkend als een volwaardig genre en de voorbije decennia geldt fado (afkomstig van het Latijnse woord fatum, verwijzen naar het lot, of in dit geval noodlot) zelfs als een van de voornaamste culturele exportproducten van Portugal. In 2011 erkende Unesco het genre als immatrieel cultureel werelderfgoed.

De impact van Amália en Cesária

Een van die emblematisch figuren die mee voor die evolutie zorgde, is Amália Rodrigues. Als rasechte burger van Lissabon wist ze de ziel van fado perfect te vatten, die saudade vertaalde ze naar emotioneel doorleefde en technisch feilloze zangpartijen. Vanaf de jaren 50 profileerde ze zich steeds nadrukkelijker als internationale ster, in 1999 stierf ze als een ware muzikale legende.

Cesária Evora is natuurlijk ook een klinkende naam, maar wat zij bracht wordt eerder gezien als folk of een Kaapverdische variant van het Portugese levenslied. Ook Evora ruilde ondertussen het tijdelijke voor het eeuwige: in 2011 overleed ze na een slepende ziekte.

Ana Moura

Maar daarmee stierf gelukkig niet het genre uit. Integendeel, een resem jonge talenten stond te popelen om die nalatenschap alle eer aan te doen. Denken we bijvoorbeeld aan Ana Moura, Cristina Branco of Mariza.

Eerstgenoemde is een adembenemende verschijning, gezegend met een fantastische stem. Grote namen als Prince, Caetano Veloso en Mick Jagger drukten allemaal hun bewondering uit voor Ana Moura. Haar recentste album dateert van 2016 (‘Moura’), maar afgelopen jaar kwam ze weer op de proppen met nieuw materiaal. Zoals steeds probeert ze fado in een moderner jasje te steken, met het gebruik van instrumenten die niet per sé tot het fadorepertoire behoren en met soms dansbare elementen in verwerkt. Op kersverse single ‘Jacarandá’ horen we haar zelfs experimenteren met vocoder. Gewaagd.

Mariza

Minstens even straf is Mariza. Met haar frisse witte kopje evenzeer een opvallende verschijning op een podium. In 2001 brak de in Mozambique geboren maar in Lissabon opgegroeide Mariza door met het album ‘Fado Em Mim’. Sindsdien bouwde ze een internationale schare fans op. Met haar zuivere sopraanstem brengt ze veeleer traditionele fadonummers. Voor de liefhebbers van het puurdere werk. In 2018 zong ze nog samen met concullega Ana Moura het openingsnummer op het Eurosongfestival. Mariza is een graag geziene gaste in ons land. Ze trad hier al vele keren op en binnenkort doet ze dat opnieuw. Op 21 april 2022 staat ze in de BOZAR voor haar concert dat eerder dit jaar werd uitgesteld door de coronamaatregelen.

Cristina Branco

Een andere Portugese zangers die fado de 21^ste eeuw in gidste, is Cristina Branco. Al laat zij zich minder binden aan het typisch Portugese genre. Met uitstapjes naar jazz, pop en tango bewandelt ze verschillende muzikale paden. In Nederland nam ze zelfs al nummers op met de bij onze noorderburen immens populaire band Bløf. Cesária Evora en Amália Rodrigues draaiden zich wellicht even om in hun graf.