Van Australië tot Zwitserland: het Eurovisiesongfestival doorbreekt de Europese grenzen

Muziek |
Het Eurovisiesongfestival is één van de oudste televisieprogramma's ter wereld en wordt tot de belangrijkste liedjeswedstrijden ter wereld gerekend. Met uitzondering van vorig jaar - wegens de coronapandemie - wordt het liedjesfestival elk jaar gevierd en dat al 64 jaar lang. In 1956 waren er slechts zeven deelnemers, nu zijn dat er meer dan veertig. Proximus Pickx blikt terug op de geschiedenis van het evenement.

Door Pickx

Gepubliceerd op 17.05.21

3min

Sociaal bindmiddel

Na de Tweede Wereldoorlog en met de hete adem van de Koude Oorlog in de nek, wilden verschillende politieke leiders in Europa sterke banden smeden, zowel economisch als cultureel. in 1950 zag een eerste plan het levenslicht: de Europese Radio Unie (EBU in het Engels, UER in het Frans) werd opgericht. Pas in 1954 werd het idee voor een gemeenschappelijk evenement concreter en kwamen de landen tot een samenwerkingsverband. In praktijk was de EBU eerder een uitwisselingsnetwerk van lokale programma's zonder enige gemeenschappelijke producties. Het feit dat we op het Europese continent een reeks verschillende talen spreken, is daar ongetwijfeld niet vreemd aan.

Marcel Bezençon, de toenmalige directeur van de Zwitserse publieke televisiezender, bracht daar verandering in. Hij stelde voor om een muziekfestival te organiseren naar het voorbeeld van het Sanremo-festival. Het project werd goedgekeurd en zo ontstond het Eurovisiesongfestival. Sindsdien is de muziekwedstrijd het enige grote culturele evenement op de Europese televisiezenders.

De eerste editie werd in de Zwitserse stad Lugano gehouden. Aan de wedstrijd deden zeven landen mee: België, Frankrijk, Duitsland, Italië, Luxemburg, Nederland en Zwitserland. Oostenrijk, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk zouden ook meedoen, maar ze moesten afhaken omdat ze de inschrijftermijn niet hadden gerespecteerd. Zwitserland won de eerste editie met het nummer 'Refrain' van Lys Assia.

Geleidelijk aan groeide het belang van het festival. In 1970 braken de kijkcijfers alle records en waren bijna 250 miljoen kijkers getuige hoe de Ierse zangeres Dana won met 'All kinds of everything'. Tegen het einde van dat decennium verdubbelde het aantal kijkers bijna. En ook al haalde de show vanaf de jaren tachtig minder kijkcijfers, toch reageerden zo'n 300 miljoen kijkers op de jaarlijkse uitnodiging. Tegenwoordig is de show iets minder populair bij kijkers, maar desalniettemin wist de editie van 2019 niet minder dan 182 miljoen kijkers te trekken.

De taalkwestie

In 1974 bracht een zekere Zweedse groep hun nummer in het Engels in plaats van de taal van hun thuisland, zoals de spelregels het vanaf 1966 voorschreven. ABBA won de editie van dat jaar met 'Waterloo' en maakte daarbij handig gebruik van het feit dat het jaar voordien de beruchte taalregel was afgeschaft. In 1977 voerde de EBU de regel opnieuw in. Pas in 1999 konden alle deelnemers zingen in de taal van hun keuze.

De overwinning van ABBA betekende een grote culturele ommekeer; sindsdien is de grote invloed van de Engelse taal duidelijk merkbaar. Sommige landen willen echter niet toegeven, met Frankrijk voorop. De landen waar het Frans een officiële taal is, proberen nog steeds hun nummers in het Frans te brengen. Soms gebeurt dat met wisselend succes en af en toe komt er een winnaar bovendrijven. Zo won België in 1986 de wedstrijd dankzij Sandra Kim met 'J'aime la vie'. In 1988 was 'Ne partez pas sans moi' het laatste Franstalige nummer dat tot nu toe het Eurovisiesongfestival heeft gewonnen.

Uitbreiding tot in Australië

Tien jaar na de eerste editie van het Eurovisiesongfestival nam het aantal deelnemende landen gestaag toe en deden er 18 landen mee. Naast de zeven oprichtende landen dongen Denemarken, Spanje, Finland, Ierland, Monaco, Noorwegen, Nederland, Portugal, het Verenigd Koninkrijk, Zweden en het toenmalige Joegoslavië mee naar een zege. Het enige land dat toen opvallend ontbrak was Griekenland, dat sinds april 1967 in de greep was van een rechtse militaire dictatuur. Pas in 1974, na de terugkeer naar een democratisch verkozen staatsbestel, deed het land weer mee aan het liedjesfestival.

In 1973 maakte Israël zijn debuut in de wedstrijd en rezen er meteen vragen over het geografische grondgebied van het liedjesfestival. Het land maakt op geografisch gebied immers geen deel uit van het Europese continent. Twee jaar later volgt Turkije. Tunesië deed voor het eerst mee in 1977 als eerste Afrikaanse deelnemer, maar trok zich terug vanwege de deelname van Israël. Hetzelfde scenario gebeurde bij Marokko, dat aanvankelijk wilde deelnemen in 1980 maar zich terugtrok vanwege een Israëlische deelname.

Met de val van het communisme aan het einde van de jaren 80 neemt het aantal deelnemende landen fors toe, zo waren er in 1996 al 23 deelnemers van de partij. Na het gewelddadige uiteenvallen van de federale republiek Joegoslavië meldden Bosnië-Herzegovina, Kroatië en Slovenië zich aan. Later maakten een reeks landen en bondgenoten van de voormalige Sovjet-Unie hun opwachting: Estland, Hongarije, Litouwen, Polen, Roemenië, Rusland en Slowakije. Sindsdien is de uitbreiding naar het oosten voortgezet met de voormalige Joegoslavische republiek Macedonië, Letland, Oekraïne, Albanië, Andorra, Wit-Rusland, Servië en Montenegro en Armenië.

Volgens de huidige regels kunnen vandaag slechts 44 actieve EBU-leden deelnemen aan een editie. In de finale blijven daar maar 26 deelnemers over. De enige uitzondering op de finaleregel werd in 2015 toegestaan met de uitzonderlijke deelname van Australië. Voor deze editie gaven 27 kandidaten een optreden in de finale.

Dat Australië mocht meedoen, was te danken aan de Australische openbare omroep SBS. Zij zenden het liedjesfestival al 30 jaar uit en is een geassocieerd lid van de EBU. Om de loyaliteit van de Australiërs te belonen, liet de EBU Australië een keer zijn geluk beproeven. Het enthousiasme van onze tegenvoeters was zo groot dat het land sindsdien voor elke editie wordt uitgenodigd. Ook dit jaar doet Australië opnieuw mee.

Bekijk de finale van het Eurovisiesongfestival aanstaande zaterdag op Eén, via Pickx.be of de Proximus Pickx-app. Via TV Replay bekijk je het programma tot 36 uur later en via de site of de app tot 7 dagen later wanneer jij wil!