Klassieke composities waarachter een boeiend verhaal schuilgaat

Muziek | Opzwepend en meeslepend, of net stilletjes subtiel en bloedstollend mooi… Klassieke muziek kan veel kanten opgaan en uiteenlopende emoties losmaken. Achter die indrukwekkende meesterwerken gaan dan ook vaak ook interessante verhalen schuil. Proximus Pickx verzamelde voor jou enkele klassieke stukken die elk zo’n eigen verhaal hebben.

Door Pickx

Gepubliceerd op 25.05.21

3min

De ‘Duivelssonate’ (1713) van Giuseppe Tartini

Van poëzie over schilderkunst tot film en nog veel meer: dromen hebben wel vaker meesterwerken geïnspireerd… Hoewel een kunstenaar die geïnspireerd wakker wordt niet meteen iets nieuws is, zorgt het altijd voor een interessant verhaal wanneer kunstenaars worden achtervolgd door hun creatie. Dat is het geval met Giuseppe Tartini's Vioolsonate in G Minor.

Het stuk, bekend als de ‘Duivelssonate’ (of ‘La Sonata del Diavolo’) kwam tot stand nadat Tartini droomde dat hij een pact met de duivel sloot voor zijn ziel. Nadat hij zijn viool had overgedragen, speelde de duivel een sonate die zo mooi en betoverend was dat Tartini naar adem moest happen en wakker werd, met de gelofte om te recreëren wat hij had gehoord. Hij pende dit spectaculaire stuk neer, een duivels moeilijke uitdaging voor zelfs de meest ervaren muzikanten. Hoewel Tartini deze sonate als zijn beste compositie beschouwde, vond hij dat het nooit kon concurreren met het onberispelijke meesterwerk dat hij de duivel hoorde spelen in zijn droom.

Symphonie Fantastique (1830) van Hector Berlioz

De Franse componist Hector Berlioz wilde gewoon iets wat hij niet kon krijgen: de liefde en affectie van een actrice genaamd Harriet Smithson. Nadat hij Smithson had zien optreden als Ophelia in Hamlet, was Berlioz hals over kop en schreef hij haar een gedetailleerde brief waarin hij zijn gevoelens uiteenzette. Smithson wees zijn avances echter af. Berlioz’ visie van Smithson als de perfecte vrouw (mooi maar onbereikbaar) inspireerde hem tot het componeren van een symfonie over een kunstenaar die constant wordt achtervolgd door een muze - hoewel bronnen suggereren dat hij ook ook wel onder de invloed was van opium terwijl hij dit stuk schreef.

De symfonie ging in première in 1830, maar het duurde tot 1832 voordat Smithson de ‘Symphonie Fantastique’ hoorde en vermoedde dat zij weleens de inspiratie had kunnen zijn. De twee ontmoetten elkaar en trouwden uiteindelijk in 1833. Helaas werd het geen gelukkig huwelijk: enkele jaren later scheidden de twee.

Les Préludes van Franz Liszt

‘ Les Préludes’ van Franz Liszt is een prachtige compositie, gemaakt als een ‘symfonisch gedicht’ over “het begin en de worstelingen van het leven”, met een rollende melodie van strijkers en cello’s die opbouwen om te eindigen in een formidabele triomf van koperblazers en percussie. Decennia na de dood van de componist kreeg de geschiedenis van het werk echter een zeer duister kantje.

Vaak worden muziekstukken zodanig gebruikt dat we ze zijn gaan associëren met dingen die de componist nooit bedoeld heeft. Door de film ‘Apocalypse Now’ bijvoorbeeld, associëren de meesten van ons Wagners ‘Ride of the Valkyries’ met de oorlog in Vietnam. Zoiets gebeurde ook met het werk van de Duitse componist Liszt… maar dan erger, met dank aan niemand minder dan Adolf Hitler. ‘Les Préludes’ werd gretig gebruikt in radio-uitzendingen met nazi-propaganda tijdens de Tweede Wereldoorlog, met name bij het aankondigen van de laatste overwinningen van het Derde Rijk. De triomfantelijke koperblazers en percussie luidden de aankondiging in: “Das Oberkommando der Wehrmacht gibt bekannt...” of “Het opperbevel van de strijdkrachten kondigt aan...”.

Na de oorlog, als gevolg van het militaristische gebruik ervan, werd het verboden om ‘Les Préludes’ nog openbaar op te voeren.

De ‘Mirakelsymfonie’ van Joseph Hadyn

Wat is er dramatischer dan een onbeantwoorde liefdesgeschiedenis? Misschien wel een voorval waarbij het publiek nipt ontsnapt aan een vallende kroonluchter in de concertzaal! Hadyns Symfonie nr. 96 wordt daarom ook wel de ‘Mirakelsymfonie’ genoemd.

Het verhaal gaat dat tijdens de première, halverwege de voorstelling, een kroonluchter uit het plafond van de concertzaal viel. De meeste bronnen zijn het er echter over eens dat de gelegenheid eigenlijk niet zó opwindend was, en dat Hadyns biograaf verkeerd geïnformeerd was – want dat het drama zich in feite afspeelde bij de première van Symfonie nr. 102. Tijdens een encore van de finale van de symfonie kwam de kroonluchter naar beneden gedenderd. Maar: het publiek had zich op dat moment al een weg naar de voorkant van de zaal gebaand om dichter bij het podium te staan… waardoor de kroonluchter neerviel op een lege plek en iedereen ongedeerd bleef.

De Lentewijding (1913) van Igor Stravinsky

Stravinsky’s ‘Le Sacre du printemps’ of ‘Lentewijding’ is een dramatisch meesterwerk - de onregelmatige muzikale energie en abstractie van Russische volksmelodieën zorgen ervoor dat dit werk bruist van een meeslepende, hectische virtuositeit. Het ballet en orkestwerk uit 1913 wordt in tweeën gepresenteerd: de ‘Adoratie van de Aarde’, een heidense viering van de lente, en ‘La Sacrifice’ of ‘Het Offer’, waarin een jonge vrouw zichzelf de dood in danst. De plot achter deze muziek is op zich al dramatisch, maar soms zijn de feiten interessanter dan de fictie...

De première van de ‘Lentewijding’ in het nieuwe Théâtre des Champs-Elysées was op zijn zachtst gezegd een bewogen gebeurtenis (en dat bedoelen we in de negatieve zin van het woord). Het gekibbel van het publiek begon al bij het begin van de uitvoering. Het publiek werd op den duur zo luid dat de balletdansers het orkest niet konden horen en Stravinsky zelf vluchtte backstage. Er volgde een vechtpartij (er zijn zelfs enkele getuigen die zeggen dat iemand werd uitgedaagd tot een duel) en de politie werd gebeld. Maar wat was eigenlijk de oorzaak van al die ophef? Was het de muziek, een klassenconflict of de choreografie? Er zijn zó veel verschillende verslagen die in verschillende richtingen wijzen, dat we het misschien nooit zullen weten.