De vijf essentiële ingrediënten van een top detectiveverhaal

Elk onderzoek start met een intrigerende zaak. Lijken duiken op, een beruchte maffiabaas moet met de grond gelijk gemaakt worden, een nieuwe drug doet de ronde… Als het maar voer is waar de detectives duchtig hun tanden in kunnen zetten. Soms lijkt een misdaad eerst niet interessant, maar naarmate er steeds meer elementen aan het licht komen, blijkt er toch heel wat meer aan de hand te zijn.
 
Denk als voorbeeld maar aan de BBC-reeks ‘Sherlock’ met Benedict Cumberbatch en Martin Freeman. Wanneer Sherlock Holmes geen mysterie vindt dat raadselachtig genoeg is voor hem, draait hij helemaal door van de verveling. In zijn geval, gaat hij zelfs actief op zoek naar een goed mysterie om uit te pluizen.

De absolute klassier is en blijft de oude knar die op een zucht staat van zijn pensioen, maar nog één laatste zaak wil afronden, die samen met een onervaren “rookie” op de baan gestuurd wordt. Maar het is niet omdat dat duo intussen een cliché geworden is, dat die films minder goed zijn. Het ideale voorbeeld is ‘Se7en’, waarin de thematiek perfect de verhouding tussen partners Morgan Freeman en Brad Pitt onderstreept.
 
Natuurlijk hoeft het niet altijd dat duo te zijn. Eender wie kan het onderzoek leiden, zolang de detective maar op een of andere manier een interessant personage is. Al even klassiek zijn de privédetective in het donkere, rokerige kamertje uit menig film noir, of de gebroken flik met pensioen voor wie één zaak persoonlijk is geworden.

Een ‘whodunit’ is natuurlijk maar saai als het onmiddellijk duidelijk is wie de dader is, en een onderzoek stelt niet veel voor als er geen twists of revelaties te ontdekken zijn. Naarmate het onderzoek vordert, vallen er steeds meer slachtoffers, of komt de dader te weten wie de detectives zijn en gaat hij achter hun families aan, of blijkt de zaak veel groter te zijn dan aanvankelijk gedacht. In elk geval is niets zo simpel als het lijkt.
 
In het eerste seizoen van de Amerikaanse topserie ‘The Wire’ bijvoorbeeld, gaat een team van speurders achter de illustere dealer Avon Barksdale aan. Hoe meer ze zijn telefoons afluisteren en graven in zijn financiën, hoe meer ze bovenspitten. En wanneer ook een senator betrokken blijkt te zijn, krijgen ze het aan de stok met hun eigen oversten. Ze zijn te veel te weten gekomen.

De zaak zit helemaal vast. De puzzelstukjes liggen er, maar hoe die juist ineen passen, is koffiedik kijken. Onze speurders missen die ene laatste aanwijzing die alles mooi met elkaar verbindt, en alle mogelijke onderzoekspistes zijn intussen uitgeput. Intussen blijven er maar slachtoffers vallen, of nog erger: de dader lijkt helemaal van de radar verdwenen te zijn. Misschien is die ene persoon die absoluut cruciaal was voor het onderzoek nu slachtoffer geworden, of is de genadeloze moordenaar tot bij de familie van de speurders geraakt.
 
In de film ‘Prisoners’ bijvoorbeeld heeft een man zelf het heft in handen genomen om te zoeken naar de kidnappers van zijn twee kinderen. Hij denkt de dader gevonden te hebben en martelt hem, maar dan blijkt die er niets mee te maken te hebben. En dan wordt hij zelf gevangengenomen door de echte daders. Maar net wanneer de speurders op hun diepst zitten, is daar dan toch het lichtpuntje.

Daar is dan eindelijk de laatste link die alles met elkaar verbindt. Alle informatie die nodig was om de oplossing voor het mysterie te vinden, was er al. De detectives moesten er gewoon nog op een andere manier naar kijken. Misschien is er nog een spectaculaire twist, misschien eindigt het verhaal met een klassieke Mexican standoff, of misschien kan de dader uiteindelijk dan toch ontkomen, gewoonlijk met de hint dat de speurders nu weten wie hij is en niet zullen ophouden tot ze hem gevat hebben.
 
Een klassiek Vlaams detectiveverhaal bij uitstek is ‘De Zaak Alzheimer’. Hier gaan we natuurlijk de ontknoping van de spannende thriller over politieduo Vincke en Verstuyft niet verklappen, maar laten we zeggen dat die zeker past in het plaatje van een laatste puzzelstukje dat een mooie strik bindt rond de rest van het verhaal.