In de ban van Tsjernobyl: een driedelige documentaire over de grootste kernramp ooit
Door Pickx
Deel dit nieuws
In de ban van Tsjernobyl gaat op zoek naar de realiteit achter die fictiereeks. In Oekraïne ontmoet Jan de mensen op wie de reeks gebaseerd is. Ooggetuigen vertellen hem wat ze die bewuste dag zagen en hebben meegemaakt, wat de gevolgen van de ramp waren op hun leven en gezondheid, welke mythen erover bestaan, waarom ze naar de fictiereeks van HBO hebben gekeken, of waarom ze er juist niet naar kunnen kijken.
Maar Jan trekt ook naar Wit-Rusland, waar 70% van de radioactieve neerslag van Tsjernobyl belandde. Hij praat er met slachtoffers die nog altijd in besmet gebied leven.
En hij staat ook stil bij de erfenis van Tsjernobyl: zijn de mensen die schuldig werden bevonden, terecht gestraft? Wat betekent de ramp voor de toekomst van kernenergie? En wat zal er gebeuren met de rampenzone?
Het ondenkbare
Tsjernobyl en kernenergie zijn thema’s die in het leven en de carrière van Jan Balliauw regelmatig terugkeren: hij groeide op in de schaduw van de koeltorens van Doel. Als beginnende journalist bracht hij verslag uit over Tsjernobyl (voor Radio Centraal en VPROradio) en later – in 2006 en 2011– is hij er ook effectief geweest in opdracht van de VRT.
In deze reeks gaat Jan Balliauw op zoek naar de ooggetuigen, de mensen die het vanop de eerste rij meemaakten, de mensen op wie de HBO-reeks gebaseerd is. Zo ontmoet hij een duiker die een prominente rol speelt in de serie, de helikopterpiloot die als eerste een beeld krijgt van de omvang van de vernietiging, maar ook een brandweerman die de stralingsziekte overleefde, en de operator die als laatste het paneel in de controlekamer van de ontplofte reactor bediende. Het zijn stuk voor stuk mensen die de nucleaire ramp van dichtbij hebben meegemaakt, of er de rechtstreekse gevolgen van ondergaan hebben.
Sergej Volodin, helikopterpiloot
Sergej Volodin
Terwijl hij boven de reactor vliegt, ziet hij hoe in de buurt mensen nog gewoon naar hun werk gaan, hoe kinderen aan het spelen zijn. Het is mooi weer, de mensen zijn buiten, en dat terwijl een gigantische hoeveelheid radioactiviteit in de lucht hangt.
Pjotr Chmil, brandweerman
Pjotr Chmil
Pjotr maakte deel uit van het brandweerkorps van de kerncentrale van Tsjernobyl. Hij was één van de eerste ooggetuigen: "Men vertelde ons altijd dat de reactor niet kon ontploffen. Wij stonden in voor het blussen van branden in de machinekamer, van kabels, maar we hadden nooit geoefend voor een brand in de reactor. Ik nam contact op met onze controlepost. Ik was op het dak. Daar zeiden ze: bescherm uw mensen, maar mijn mensen waren op het dak. Ik kon hen niet meer beschermen."
Oleskej Breoes, operator
Oleskej Breoes
Oleskej was operator in de controlekamer van de ontplofte reactor 4. De ochtend na de ontploffing ging hij gewoon naar zijn werk. Hij loste zijn collega’s van de nachtshift af die de ontploffing hadden meegemaakt en die in de HBO-serie een grote rol spelen. Velen van hen waren er toen al slecht aan toe. Oleksej liep door zijn werk die dag een hoge dosis straling op, maar hij overleefde het dankzij een jodiumpil die hij van een collega kreeg: "Iedereen die naast mij werkte, verkeerde zeer snel in slechte gezondheid. Iedereen moest overgeven. Ikzelf was misselijk maar moest niet overgeven."
Internationale fall-out
Jan Balliauw: "De discussie (rond kernenergie) wordt nog moeilijker gemaakt door de onwetendheid van de mensen over radioactiviteit. Je ziet het niet, je ruikt het niet, en toch kan het zorgen voor kanker, de gevreesde ziekte. Toen ik in 2006 de zone rond Tsjernobyl bezocht en in mijn reportage een standup toonde met op de achtergrond de beroemde sarcofaag, kreeg ik meteen een bezorgde mail van de VRT-preventiedienst. Ze wezen me er terecht op dat ik hen niet had verwittigd dat ik in dergelijke gevaarlijke situaties ging werken. In 2011 had ik hen wel verwittigd, en kreeg ik een dosismeter mee. De totale opgelopen straling van twee dagen Tsjernobyl was evenveel als op de vliegtuigreis tussen Kiev en Brussel. De angst voor het onbekende leidt ook tot een irrationele angst. Iedereen wil zo snel mogelijk vluchten van de bron van radioactiviteit, waardoor soms eenvoudige maar efficiënte voorzorgsmaatregelen worden vergeten. Zo vermindert een eenvoudig stofmasker de blootstelling aan Cesium 137, de meest uitgestoten isotoop bij een kernramp."
In Wit-Rusland praat Jan met mensen die vandaag nog altijd leven in besmet gebied en peilt naar de gevolgen voor hun gezondheid en hun dagelijkse leven. De verhalen in Wit-Rusland zijn relatief onbekend, omdat je er als journalist maar moeilijk binnen geraakt.
Ook in Oostenrijk, meer dan duizend kilometer van Tsjernobyl, was er een aanzienlijke radioactieve besmetting door de kernramp. Oostenrijk is na Wit-Rusland het land met de meeste radioactieve fall-out. Daar spreekt Jan met mensen die in Spital am Pyhrn wonen, een van de meeste vervuilde gebieden in Oostenrijk.
Ook België kreeg zijn deel van de radioactieve wolk begin mei 1986. Het was minder erg dan in Oostenrijk, maar de passage van die wolk toonde aan dat de overheid nauwelijks zicht had op de radioactiviteit in de lucht en welke maatregelen genomen moesten worden. Een ongelukkig misverstand met weerman Armand Pien ondermijnde het vertrouwen van de bevolking nog meer in de communicatie van de overheid.
Gevolgen op lange termijn
Maar het is duidelijk dat 34 jaar na de ramp de radioactiviteit nog niet is verdwenen, zeker niet in Wit-Rusland waar Jan kon vaststellen dat houtkachels soms kleine reactoren zijn door de verbranding van radioactief brandhout.
De ontplofte reactor is nog altijd niet ontmanteld, niemand weet hoe dat moet gebeuren. daarom werd met internationale steun een nieuwe boogconstructie over de oude 'sarcofaag' geschoven, omdat die instabiel aan het worden was. Het project kostte zo’n 2 miljard euro en beschermt de buitenwereld nu voor 100 jaar. Jan bezoekt de zogenaamde New Safe Confinement met de 85-jarige Valentin Koepni, de directeur van de oude sarcofaag.
Ramptoerisme
Niet iedereen is gelukkig met die inzet op het toerisme. Jan ontmoet Aleksandr Sirota die als 8-jarige werd geëvacueerd uit Pripjat, de stad van 50.000 inwoners die speciaal gebouwd was voor de werknemers van de kerncentrale. Hij probeert Pripjat virtueel weer tot leven wil brengen en vreest dat het toerisme het specifieke karakter van de dode stad zal ondermijnen. Maar hij herinnert zich ook nog goed hoe hij als kind van Pripjat behandeld werd.
"Het ging zelfs zover op school of op een oudervergadering, dat een moeder verontwaardigd was dat haar zoon aan dezelfde schoolbank zat als ik. Want ik kon verschillende radioactieve stoffen bevatten en haar zoon infecteren."
Aleksandr Sirota
Alexander vertelt hoe ingrijpend de gevolgen op sociaal en emotioneel gebied waren: "Ze vonden ons als voormalige inwoners van Pripjat niet echt leuk, ze waren bang, ze vonden ons anders, radioactief, ze vertelden dat we hun appartementen bezetten, hun werk innamen."
De erfenis
Oleg Brjoechanov is de zoon van de toenmalige directeur van de kerncentrale, Viktor Brjoechanov. Die werd schuldig bevonden en belandde in de gevangenis. Oleg spreekt op zachte en serene toon over de HBO-reeks. Toch zegt hij dat zijn vader in realiteit helemaal anders was dan hij in de reeks wordt voorgesteld. Veel zachter, veel aangenamer en een graag geziene directeur. Oleg heeft met zijn vader nooit gesproken over diens periode in de gevangenis.
"Het was zo'n litteken in zijn hart dat ik het ongepast vond om hem erover aan te spreken."
Oleg Brjoechanov
Bekijk 'In de ban van Tsjernobyl' vanaf woensdag 15 april om 21u15 op Canvas, voorafgaand aan de fictiereeks 'Chernobyl', of waar je ook bent via proximuspickx.be of de Proximus Pickx-app. Via TV Replay bekijk je het programma tot 36 uur later wanneer jij wil!
Kijk wat je leuk vindt, waar en wanneer je wilt.
Lees meer over Films
-
Familiebanden in elk genre in de Pickx Mix VOD-catalogus in april
De Pickx Mix VOD-catalogus, waar abonnees met de tv-optie Pickx Mix exclusieve films en series kunnen vinden, wordt in april opnieuw aangevuld met enkele niet te missen titels. We lichten er enkele uit die aantonen dat familiebanden in elk genre centraal kunnen staan.
-
Vier Disney Channel Earth Day met Miraculous screening en Lady Bug meet & greet!
22 april is de Dag van de Aarde. Voor die gelegenheid nodigen we je met het hele gezin uit op het Disney Channel Earth Day event. Klaar om Ladybug en Cat Noir te ontmoeten? Neem deel aan onze wedstrijd!
-
Van prestigereeksen tot archeologie in april via Pickx Mix
Abonnees met de tv-optie Pickx Mix krijgen in april opnieuw enkele niet te missen series en documentaires voorgeschoteld op de zenders STAR Channel, BBC First en History Channel. Deze maand staan de prestigereeks ‘FROM’, drama ‘Truelove’ en docureeks ‘Secrets in the Sand’ op het menu.
-
Deze week op Pickx+: het ontstaan van een revolutionaire F1-hypercar
Pickx+ serveert deze week een nauwgezet gedocumenteerde kroniek van ambitie, technisch vernuft en branie, met de docureeks ‘Project One: A Milestone in Automotive History’.
-
Seizoen 5 van ‘Durf Te Vragen’ (VRT 1) kweekt weer begrip voor het onbegrepene
In het vijfde seizoen van ‘Durf Te Vragen’ op VRT 1, de reeks waar volledige transparantie de regel is, maakt gastvrouw Siska Schoeters andermaal komaf met taboes rond bepaalde mensen in de maatschappij. Een spervuur van vrank en vrije kijkersvragen jaagt ditmaal het waas van mysterie weg rond onder meer fetisjisten en vrijmetselaars.
-
Sciencefiction, magie en humor op de streamingdiensten in April
Net als elke maand brengt Pickx je een overzicht van het nieuwe kijkvoer op de grootste streamingdiensten, Netflix, Disney+ en Streamz. Een nieuwe prestigeserie, een magische film en twee vervolgen komen in april op je af.
-
De mollenjacht is weer geopend: maak kennis met de deelnemers aan ‘De Mol’
Wie is de saboteur? Deze vraag zal veel Vlamingen de komende week weer in de greep houden. ‘De Mol’, het paradepaardje van Play4, is deze zondag immers terug voor een twaalfde seizoen. Pickx stelt de kandidaten én de locatie voor.
-
Win een driedaagse survival dankzij "The Hunger Games: The Ballad of Songbirds and Snakes"
Gefascineerd door de wereld van The Hunger Games? Zin om het avontuur van je leven te beleven en deel te nemen aan een driedaagse survival? Doe dan mee met onze wedstrijd en maak kans op dit uitzonderlijke cadeau dankzij "The Hunger Games: The Ballad of Songbirds and Snakes". Je vindt de film voortaan ook in het Video On Demand-aanbod van Proximus Pickx.
-
Deze week op Pickx+: Vlaamse kaskraker en bekroond coming-of-age-drama
Pickx+ heeft deze week heel wat lekker kijkvoer in de aanbieding, van een Vlaamse blockbuster over een intelligent drama tot een Oscarwinnend coming-of-age-verhaal. Een overzicht.
-
Sitcom ‘Groeien & Bloeien’ zorgt voor humor en ontroering op zaterdagavond
Ben Segers, Anouck Luyten en Francisco Schuster zijn de gezichten van ‘Groeien & Bloeien’, een nieuwe komische fictiereeks voor de hele familie die zich afspeelt in een tuincentrum. Vanaf zaterdag 16 maart is deze nieuwe serie te zien op VRT 1 tussen de twee delen van 'De Droomfabriek'. Dit is wat je erover moet weten.
-
‘Poor Things’, het prijsbeest van Yorgos Lanthimos, nu in de VOD-catalogus
‘Poor Things’, de nieuwste absurde komedie van meesterfilmmaker Yorgos Lanthimos, is vanaf vandaag te vinden in de VOD-catalogus van Pickx. ‘Poor Things’ is een prijsbeest op de awardsshows en sleepte maar liefst vier Oscars in de wacht. Pickx duikt wat dieper in de film en de vele redenen waarom je die gezien moet hebben.
-
In de politiereeks ‘Juliet’ (VRT 1) blijkt De Haan toch niet zo slaperig als het lijkt
Nu de zesdelige politieserie ‘Juliet’ op zondagavond de plaats ingenomen heeft van collega ‘Chantal’ op VRT 1, is ook de sfeer omgeslagen. Hoofdrolspeelster Charlotte De Bruyne kruipt in de huid van een politie-inspecteur die zware misdaden moet oplossen in het ogenschijnlijk slaperige kuststadje De Haan.
-
Ontdek de beklijvende medische thrillerreeks ‘Malpractice’ nu op Pickx+
Wat als je de mensen die je leven in handen hebben niet kunt vertrouwen? De Britse medische thrillerreeks ‘Malpractice’ geeft een beklijvende inkijk achter de schermen van het ziekenhuisleven, smerige machtsspelletjes incluis. Het leven van arts Lucinda Edwards wordt op z’n kop gezet wanneer een nachtmerrie eindigt met de dood van een patiënt aan een overdosis opioïden.
-
Millie Bobby Brown is een wraakzuchtige prinses in nieuwe Netflix-fantasy ‘Damsel’
Vandaag verschijnt op Netflix de fantasyfilm ‘Damsel’, met Millie Bobby Brown in de hoofdrol. De ‘Stranger Things’-actrice kruipt in de huid van Elodie, een jonge prinses wiens sprookje in een nachtmerrie verandert als ze in het huwelijksbootje stapt met een knappe prins. Pickx stelt je voor aan de sterrencast.
-
Bekijk het Oscargenomineerde ‘Past Lives’ vanaf nu in de VOD-catalogus!
Nieuw in onze VOD-catalogus: ‘Past Lives’, het indrukwekkende debuut van de Koreaans-Canadese Celine Song. De regisseur baseerde het scenario van haar film, die herkenbaar is voor iedereen met een migratieverleden, deels op haar eigen ervaringen. Het romantische drama maakt kans op twee Oscars: die voor beste film en beste originele scenario.
-
‘Death and Other Details’, een nieuw mysterie op Disney+
Een moordmysterie op een luxecruise staat centraal in de nieuwe serie ‘Death and Other Details’, die vanaf 5 maart te zien is op Disney+. Mandy Patinkin (‘Homeland’) speelt een briljante detective en Violett Beane (‘Truth or Dare’) staat hem bij, ondanks dat ze nog een eitje met hem te pellen heeft.
-
Bemachtig 1 van de 20 duotickets voor ‘Beestenboel aan boord’
Ben je een dierenvriend? En zeg je geen nee tegen een spannende film? Dan is ‘Beestenboel aan boord’ gegarandeerd iets voor jou! De animatiefilm verschijnt vanaf 27 maart op het witte doek en is een must-see voor jong én oud! Wil jij samen met een vriend of vriendin een plaatsje bemachtigen in de cinema? Lees dan zeker verder, want we verloten maar liefst twintig duotickets!
-
Van ’Barbie’ tot ‘Poor Things’: Bereid je voor op de Oscars dankzij de VOD-catalogus
De Oscars, nog steeds de belangrijkste filmprijzen ter wereld, worden op 11 maart uitgereikt. Voor wie nog niet de kans kreeg om alle genomineerde topfilms te zien, pakt de VOD-catalogus van Proximus uit met een collectie vol Oscargenomineerde films. Een overzicht van het aanbod.
-
Een nieuw seizoen ‘Celebrity MasterChef’: dit zijn de kandidaten
Tien bekende Vlamingen strijden vanaf maandag weer voor de titel van ‘Celebrity MasterChef Vlaanderen’ op Play4. Kandidaten Kawtar Ehlalouch en Titus De Voogdt werden eerst aangekondigd, intussen kennen we uiteraard het hele deelnemersveld. Een overzicht van de deelnemers die Linde Merckpoel van haar troon willen stoten.
-
HBO-serie ‘The Regime’ (Streamz) steekt de draak met autoritarisme
Vanaf morgen vind je op Streamz de nieuwste prestigereeks van Amerikaans productiehuis HBO terug: ‘The Regime’. In die zwartkomische serie acteren Kate Winslet en Matthias Schoenaerts naast elkaar als de onstabiele kanselier van een autoritair regime en de al even labiele militair voor wie zij een fascinatie ontwikkelt. De cast en crew bestaan uit de beau monde van de film- en televisiewereld.